حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 601

فروع، مقدّم دانسته شده و در تصحیح، نظر صحیح شمرده شده است. امّا وجه دوم آن است که، حبس می‌شود. این فتوا مورد جزم و قطع در وجیز قرار گرفته و در محرّر، رعایتین، حاوی و نظم مقدّم داشته شده است. «1»

12. حبس خوانده تا زمان تعدیل شهود

اشاره

تا آنجا که می‌دانیم از بین فقیهان شیعه- رضوان اللّه علیهم- تنها شیخ طوسی قائل به حبس خوانده تا زمان تعدیل شهود شده است؛ امّا بقیۀ ایشان همچون محقق در شرائع الاسلام، علّامه در مختلف الشیعة، تحریر الاحکام و قواعد الاحکام، فرزندش فخر المحققین در ایضاح الفوائد، فاضل هندی در کشف اللثام و از معاصرین: امام خمینی و آیة اللّه گلپایگانی همگی صریحا این حکم را نفی کرده‌اند. همین طور ابن قدامه در مغنی و مرداوی در انصاف چنین قولی دارند، ولی از شافعی، فیروزآبادی و ابو اسحاق نقل شده که حبس می‌شود:

آرای فقیهان شیعه

1. شیخ طوسی: اگر عبدی علیه مولای خودش ادّعا کند که او را آزاد کرده است …

اگر یک شاهد بیاورد و بگوید: شاهد دیگری دارم که در نزدیکی است و آن را می‌آورم؛ گروهی گفته‌اند: بین آن دو فاصله انداخته می‌شود و گروهی دیگر اظهار داشته‌اند: بین آن دو فاصله انداخته نمی‌شود؛ چرا که دلیل تام و کاملی عرضه نکرده است. همین‌طور در هر حقّی که جز با شهادت دو شاهد اثبات نمی‌شود؛ مانند نکاح، طلاق، قصاص و امثال این‌ها؛ اگر دو شاهد بیاورد، طرف دعوا برای حق او حبس می‌شود، ولی اگر یک شاهد بیاورد، در این که آیا طرف دعوای او حبس می‌شود تا شاهد دیگر را بیاورد یا نه، اختلاف نظر وجود دارد:

عده‌ای به حبس و عده‌ای دیگر به عدم حبس او قائل شده‌اند. این همه در مواردی مطرح است که قضیّه جز با دو شاهد قابل اثبات نیست؛ امّا اگر قضیّه از مواردی باشد که با یک شاهد و دو زن یا یک شاهد و یک سوگند، اثبات می‌شود، در این صورت بررسی می‌کند؛ اگر دو شاهد آورده باشد که عدالت آن‌ها روشن نباشد و بگوید: او را برای من حبس کنید تا شاهدها تعدیل شوند، او را حبس می‌کنیم. اگر یک شاهد بیاورد و بگوید: او را برای من