حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 627

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 494

الَّذِینَ اسْتَحَقَّ عَلَیْهِمُ الْأَوْلَیٰانِ» من أهل ولایته فَیُقْسِمٰانِ بِاللّٰهِ لَشَهٰادَتُنٰا أَحَقُّ مِنْ شَهٰادَتِهِمٰا وَ مَا اعْتَدَیْنٰا إِنّٰا إِذاً لَمِنَ الظّٰالِمِینَ. «1» و «2»

از امام صادق- علیه السلام- دربارۀ این آیه: «ای ایمان‌آورندگان! … » پرسیده شد، فرمود: در جایی است که مسافر باشد و مرگ او فرارسد دو عادل از اهل دینش شاهد می‌گیرد «پس اگر نیافتید دو تن دیگر» [غیر] از کسانی که قرآن می‌خوانند و از غیر اولیای او این دو را حبس می‌کنید بعد از نماز سوگند یاد کنند به خدای- عزّ و جل- اگر دربارۀ آنان شک داشتید و بگویند: ما به هیچ قیمتی حاضر نیستیم حق را بفروشیم گرچه از خویشان ما باشند و شهادت الهی را پنهان نکنیم در این صورت ما از گناهکاران خواهیم بود و پس اگر اطلاع حاصل شد که آن دو مرتکب گناه شده‌اند دو نفر دیگر در جایگاه آنان می‌ایستند از کسانی که آن دو تن نخستین در حق ایشان ظلم کرده‌اند؛ یعنی از اولیای میت و قسم به خدا یاد می‌کنند که شهادت ما از شهادت آن دو به حق نزدیک‌تر است و ما از حق تجاوز نمی‌کنیم که از ستمگران خواهیم بود».

3. أخبرنا أبو عبد اللّه الحافظ، ثنا أبو العباس محمد بن یعقوب، أنبأ الربیع بن سلیمان، أنبأ الشافعی، أنبأ عبد اللّه بن مؤمّل، عن ابن أبی ملیکة، قال: کتبت إلی ابن عباس- رضی اللّه عنه- من الطائف فی جاریتین ضربت إحداهما الأخری و لا شاهد علیهما، فکتب إلیّ: أن احبسهما بعد صلاة العصر، ثم اقرأ علیهما: إِنَّ الَّذِینَ یَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّٰهِ وَ أَیْمٰانِهِمْ ثَمَناً قَلِیلًا … «3» ففعلت فاعترفت؛ «4»

ابن ابی ملیکه گفت: از طائف به ابن عباس- رضی اللّه عنه- نوشتم دربارۀ دو جاریه که یکی دیگری را زده است و شاهدی ندارند. ابن عباس به من نوشت: آن دو را پس از نماز عصر نگه‌دار و این آیه را برای آنان بخوان: «کسانی که پیمان الهی را به بهای کمی می‌فروشند … » و من این کار را کردم و آن جاریه اعتراف کرد.

آرای مفسران

1. شیخ طوسی: واقدی و امام باقر- علیه السلام- گفته‌اند: شأن نزول آیه را اسامة بن زید از پدرش چنین نقل کرده است که، تمیم داری و برادرش عدی، نصرانی و تاجر بودند.

______________________________
(1). همان، آیۀ 107.
(2). تفسیر برهان، ج 1، ص 509، ح 10.
(3). آل عمران (3) آیۀ 77.
(4). سنن الکبری، ج 10، ص 178؛ نک: الامّ، ج 7، ص 37، در الامّ دارد: «ففعل فاعترفت؛ پس انجام داد او اعتراف کرد.»