حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 629

2. امین الاسلام طبرسی: معنا این است که آنان را پس از نماز عصر نگه می‌دارید؛ چون مردم در حجاز بعد از نماز عصر سوگند می‌خوردند؛ زیرا اجتماع و تجمع مردم در آن وقت بود و این از امام باقر- علیه السلام- و سعید بن جبیر و دیگران نقل شده است.

گفته‌اند: نماز ظهر یا عصر است. این از حسن نقل شده است و گفته‌اند: پس از نماز همدینان آن دو، یعنی ذمّی‌ها. این از ابن عباس و سدی نقل شده است.

تَحْبِسُونَهُمٰا یعنی آن دو را نگه می‌دارید؛ مثل آنجا که می‌گویی: «مرّ بی فلان علی فرس، فحبس علی دابّته» که در اینجا یعنی اسبش را نگه داشت و برخی گفته‌اند: یعنی آن دو را وادار به ادای سوگند می‌کنید و خودشان پیشقدم نشوند.

إِنِ ارْتَبْتُمْ یعنی اگر در شهادتشان شک کردید و ترسیدید تغییری در واقعیت بدهند یا تبدیل کنند یا پنهان و خیانت کنند. و خطاب در تَحْبِسُونَهُمٰا به ورثه است و می‌شود خطاب

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 496

به قضات باشد و فعل مضارع در معنای امر است؛ یعنی «احبسوهما؛ آن دو را نگه دارید».

این مطلب را ابن انباری ذکر کرده است. «1»

3. فاضل مقداد: … اگر ضمیر در مِنْکُمْ مسلمانان باشد و در غَیْرِکُمْ غیر مسلمانان، آیا این حکم نسخ شده است یا هنوز باقی است؟ اصحاب ما گفته‌اند: نسخ نشده است و شهادت غیر مسلمان را در صورتی که مسلمان در دسترس نباشد، در وصیت تجویز کرده‌اند و عده‌ای از فقیهان گفته‌اند: حکم نسخ شده و آیه منسوخ است. ولی قول اوّل صحیح‌تر است؛ زیرا اصل، عدم نسخ است و این آیه ادلّۀ شرط ایمان و عدالت در شاهد را تخصیص می‌زند. آری، از نظر دین خودشان، باید افرادی عادل باشند. «2»