حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 664

نظر نگارنده: اینکه پیامبر- صلّی اللّه علیه و آله- اسیران را در خانه‌های عادی زندانی کرد شاید حکومت اسلامی در آن زمان امکانات مادی برای ساختن زندان نداشته است یا سیاست اقتضا می‌کرده در ابتدای حکومت زندان نسازند تا مردم در نظام اسلامی با خشونت و سخت‌گیری روبه‌رو نشوند یا در آن زمان احتیاجی به مکان‌های ویژه نبوده است یا تعداد زندانیان کم بوده است یا خانه‌های موجود کافی بوده است. از این رو، برخی از فقیهان ما- رضوان اللّه علیهم- تصریح کرده‌اند باید برای بعضی از زندانیان سخت‌گیری شود و در آسایش نباشند چنان که در بحث‌های آینده خواهد آمد. متأسفانه افرادی فریب شعارهای غربی‌ها دربارۀ تسهیلات رفاهی را- که ادّعا می‌کنند به زندانیان داده‌اند- خورده‌اند و می‌کوشند در مقابل آن ثابت کنند اسلام بهتر از آن را دارد؛ در حالی که توجه ندارند شعارهای اروپاییان دربارۀ حقوق بشر به ویژه زندانیان غالبا از قالب نوشته و کاغذ تجاوز نمی‌کند و حقیقت چیز دیگری است. علاوه بر این، ما نباید با هوا و هوس و با تأثیرپذیری از شعارهای فریبنده بخواهیم چیزی که از اسلام نیست به آن نسبت دهیم. ما باید به سرچشمه‌های خود اسلام نزدیک شویم و از آب زلال و گوارای آن بنوشیم بدون اینکه آن را با اساطیر و افسانه‌های غربیان و اروپاییان بیامیزیم و این اشتباهی است که ما در کتاب‌های جدید زیاد می‌بینیم.

آری، خوانندۀ محقق توجه دارد که اسلام، تسهیلات رفاهی را برای هر زندانی جنایتکار به وجود نمی‌آورد؛ زیرا فلسفۀ زندان با رفاه کامل منافات دارد؛ مثلا اسلام شخص توانگری را که در پرداخت بدهی مسامحه می‌کند زندانی می‌کند تا حقّ مردم را بدهد و معلوم است چنین فردی به تعهد خود عمل نمی‌کند، مگر اینکه در تنگنا قرار گیرد و از برخی مسائل رفاهی محروم شود. امّا اگر وضع او در زندان مثل بیرون یا بهتر باشد هرگز الزام فشاری برای پرداخت حق مردم نمی‌بیند. همچنین مرتد ملی و زن مرتد وقتی به دلیل ترک اسلام زندانی می‌شوند در صورتی از انحراف خود دست برمی‌دارند که زیر فشار قرار گیرند «2» وگرنه انگیزه‌ای برای برگشت از ارتداد پیدا نخواهند کرد. البته دلیلی ندارد که فشار روی همۀ زندانیان باشد، مثل زندانی بدهکاری که مدّعی عسر است یا کسی که متهم به قتل است و …

______________________________
(1). فقه السنّة، ج 14، ص 84.
(2). البته شاید در کنار بحث و گفتگو و استدلال.

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 528

فصل پنجم حقّ مرخصی

بعضی حقّ مرخصی را از جمله حقوق زندانیان شمرده‌اند، ولی ما علی رغم تلاشی که کردیم چیزی نیافتیم نه نص و نه فتوایی که به این مسأله اشاره داشته باشد یا چیزی که دلالت کند پیامبر- صلّی اللّه علیه و آله- یا یکی از معصومان- علیهم السّلام- به زندانی اجازه داده باشند به دیدار خانواده و نزدیکان خود برود. برخی از معاصران از روایت ابن سنان از امام صادق- علیه السلام- که می‌گوید: زندانیان به نماز جمعه فرستاده شوند، برداشت و استظهار می‌کنند که به آنان مرخصی داده شود تا به دیدار نزدیکان خود بروند:

روی عبد اللّه بن سنان، عن أبی عبد اللّه علیه السّلام إنّه قال: علی الإمام أن یخرج المحبسین فی الدین یوم الجمعة إلی الجمعة و یوم العید إلی العید فیرسل معهم، فاذا قضوا الصلاة و العید، ردّهم إلی السجن؛ «1»

عبد اللّه بن سنان از امام صادق- علیه السلام- روایت می‌کند که فرمود: بر امام است که زندانیان بدهکار را روز جمعه به مراسم جمعه و روز عید به مراسم عید بفرستد و کسی را با ایشان می‌فرستد و وقتی مراسم نماز و عید برگزار شد آنان را به زندان بازمی‌گرداند.