حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 667

از امیر المؤمنان- علیه السلام- روایت است که در هر جمعه به زندان‌ها سرکشی می‌کرد:

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 531

هر کس حکم حد داشت بر او اقامه می‌کرد و هر کس نداشت، آزاد می‌شد.

2. اقرب الموارد: جمع سجن سجون است و در حدیث آمده: علی را در کوفه دیدم که به زندان‌ها می‌پرداخت، یعنی به حال زندانیانی که در زندان بودند می‌پرداخت؛ یعنی با آنان ملاقات می‌کرد و از حالشان جویا می‌شد. «1» البته مدرکی برای این نص پیدا نکردیم.

آرای فقیهان شیعه

1. شیخ طوسی: وقتی قاضی بر مسند قضاوت نشست اوّلین چیزی که به آن می‌پردازد مسألۀ زندانیان در زندان قاضی معزول است؛ زیرا حبس، شکنجه است. پس با این کار آنان را نجات می‌دهد؛ زیرا گاهی ممکن است بی‌گناهی به زندان افتاده باشد. وقتی اولویت این مسأله معلوم شد کارش را چنین شروع می‌کند: فردی مورد اطمینان را به زندان می‌فرستد و نام هر یک را در ورقه‌ای جداگانه و نام شاکی و موضوع دعوا را می‌نویسد. وقتی تمام شد تا سه روز در شهر جار می‌زنند فلان قاضی به کار زندانیان می‌پردازد، هر کس از هر زندانی خواهان حقّی است فلان روز حضور یابد و روز چهارم را وعده می‌گذارد. در روز چهارم قاضی به مجلس قضاوت می‌آید و یکی از ورق‌ها را بیرون می‌آورد. منشی او صدا می‌زند:

این پروندۀ فلان زندانی است شاکی او حاضر شود. وقتی آمد دنبال زندانی می‌فرستد او را می‌آورند. سپس پروندۀ دیگر، تا مقداری که می‌تواند به آنان رسیدگی کند. وقتی همه جمع شدند، اوّلین پرونده را بررسی می‌کند. می‌گوید: خصم او کجاست؟ پس هر دو را پیش می‌خواند از شاکی نمی‌پرسد، چرا آن شخص را زندانی کرده است؛ زیرا حتما برای حقّی از او شکایت کرده، بلکه از زندانی می‌پرسد: شاکی تو این شخص است؟ وقتی گفت:

آری، به او می‌گوید: چرا باعث زندانی شدن تو شده است؟. «2»