حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 674

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 537

20. مرداوی (در مورد گفتۀ او: «اگر به جهت اتهامی زندانی شده یا قاضی قبلی به امر او رسیدگی نکرده، آزادش می‌کند.»): به این مسأله در هدایه، مذهب، مستوعب، خلاصه، مغنی، شرح مغنی، وجیز، شرح ابن منجا و دیگران جزم پیدا کرده‌اند. مصنّف و شارح گفته‌اند: برای اینکه مقصود از حبس، تأدیب است که آن هم حاصل شده است.

ابن منجا گفته است: زیرا باقی ماندن او در زندان ظلم است. به نظر من در این استدلال، اشکال وجود دارد. در محرّر و جای دیگر گفته است: اگر او را برای تعزیر یا به اتهامی زندانی کرد آزاد می‌کند یا به مقداری که صلاح می‌داند نگه می‌دارد. در فروع و در جای دیگر این چنین گفته است و به نظر من درست همین است … «1»

21. نووی: مستحب است که در شروع کارش به بررسی مسألۀ زندانیان بپردازد؛ زیرا حبس عذاب و شکنجه است و ممکن است در میان آنان کسی باشد که آزادی‌اش واجب باشد پس خوب است از آنان شروع شود. «2»

22. ابو اسحاق شیرازی: مستحب است که شروع کارش بررسی مسألۀ زندانیان باشد؛ زیرا حبس عذاب و شکنجه است و ممکن است در میان آنان کسی باشد که آزادی‌اش واجب باشد. پس خوب است از آنان شروع شود و اسامی زندانیان نوشته می‌شود و در شهرها جار می‌زنند: قاضی می‌خواهد فلان روز به امور زندانیان بپردازد هر کس از هر زندانی شاکی است حاضر شود. وقتی شاکیان حاضر شدند مدّعی علیه هر یک را می‌آورند پس هر کس که لازم است آزاد شود آزاد می‌کند و هر کس را که زندانی کردن او واجب است به زندان بازمی‌گرداند. «3»

23. ابو ضیاء خلیل: در شروع کار، قاضی ابتدا به حال زندانی، بعد وصی، آن‌گاه مال و سپس طفل می‌رسد. شارح، محمد خسرشی مالکی، گفته است: یعنی واجب است قاضی در اوّلین مرحلۀ کاری، به مسألۀ زندانیان بپردازد. هر کس را لازم است آزاد کند وگرنه باقی بگذارد. البته این پس از بررسی حال شهود است که باید ابتدا از عدالت آنان فحص کند. هر کس عادل است شهادتش پذیرفته می‌شود و آن که عادل نیست شهادتش پذیرفته نمی‌شود. «4»

______________________________
(1). انصاف، ج 11، ص 217- 218.
(2). مجموع، ج 2، ص 140 و مانند آن در: منهاج الطالبین، ج 2، ص 340.
(3). مهذّب، ج 2، ص 298.
(4). شرح مختصر الجلیل، ج 7، ص 173.