حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 693

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 554

فصل دوازدهم حقّ اشتغال برای زندانی

در مورد اشتغال زندانی، نصی از هیچ‌یک از دو فرقه نیافتیم، ولی گاهی چنین مطرح می‌شود که آیا جایز است یا واجب است که دولت به زندانی کار بدهد و گاهی بدین صورت مطرح می‌شود که آیا این حقّ زندانی است که هر وقت خواست از دولت کار بخواهد؟

در مورد اوّل، بحثی در حسن عقلی آن نمی‌باشد و شکی نیست که تعاون بر نیکی است؛ زیرا زندانی با اشتغال به کار از مفاسد بیکاری در زندان، رهایی می‌یابد گرچه این دلیل نمی‌تواند وجوب شرعی را اثبات کند.

امّا در مورد دوم، اطلاقاتی که دلالت می‌کند بر تشویق به کار و ناپسند بودن تنبلی و بیکاری «1»، اجمالا مشروع بودن کار و ایجاد اشتغال را اثبات می‌کند. ولی این غیر از به کار گرفتن زندانیان در اعمال شاقه- که یکی از کیفرهای اصلی است- می‌باشد. چنان که دربارۀ زن مرتد وارد شده؛ زیرا این نوع تعزیر و شکنجه برای اوست و نمی‌شود به آن در اینجا استدلال کرد. اگر چنین باشد معنایش این می‌شود جایز است همۀ زندانیان را با به کار گرفتن تعزیر کرد و همچنین مبحث اینجا غیر از این است که بدهکار را تسلیم بستانکاران کنیم تا برایشان کار کند چنان که روایت شده است: علی- علیه السلام- بدهکار را زندانی می‌کرد و اگر مالی داشت به بستانکاران می‌داد و اگر مالی نداشت او را تحویل آنان می‌داد و می‌گفت: اگر خواستید او را به مزدوری بفرستید و اگر خواستید او را به کار بگیرید [تا جبران بدهی‌اش بشود]. «2»

______________________________
(1). نک: وسائل الشیعة، ج 12، ص 51، 52، «مقدّمات التجارة».
(2). تهذیب الاحکام، ج 6، ص 300، ح 45؛ نک: بحث «الملتوی عن أداء الدین».