حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 71

ولی فقیهان این دو عنوان را جداگانه فرض نکرده‌اند، بلکه با هم آورده‌اند یا بدین جهت که اکراه غالبا بدون امر نیست و یا از این جهت که حکم در آن دو یکی است اگر چه از نظر موضوع با یکدیگر فرق دارند یا از این رو که هر دو به یک معنایند و مترادفند.

دقت کن.

فایده: اگر مکره به قتل تهدید شده، به نظر می‌رسد تنها آیة اللّه خوئی به جواز قتل و عدم قصاص و تنها پرداخت دیه، قائل شده است. «2» این بدان جهت است که اکراهی که در مورد امتنان وارد شده، شامل این بحث نمی‌شود و اینکه مورد، از باب تزاحم واجب با حرام است؛ یعنی از طرفی حفظ جان خود شخص واجب است و از طرف دیگر، کشتن دیگری حرام است. از این رو، برای اینکه خون مسلمان هدر نرود باید قاتل دیه بپردازد.

نظر نگارنده: اگر فرض کنیم که مورد، از باب تزاحم و تساوی دو ملاک است؛ وجهی ندارد که بگوییم قاتل باید دیه بپردازد؛ زیرا حفظ جان خود- که مستلزم کشتن دیگری است- به فرمان شارع است پس دیه باید از بیت المال پرداخت شود. در این نکته بیندیش؛ چرا که مورد از باب تجویز خوردن مال دیگری در زمان قحطی است.

______________________________
(1). لسان العرب، ج 13، ص 534.
(2). مبانی تکملة المنهاج، ج 2، ص 13.

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 72

5. حبس فراری دهندۀ قاتل از قصاص

اشاره