حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 751

دوم: گاهی حبس از باب تعزیر است که امام می‌تواند او را عفو کند- چنان که در همه نوع تعزیر این حق را دارد «1» و جمعی از فقیهان ما- رضوان اللّه علیهم- تصریح کرده‌اند که تعزیر شامل زندان هم می‌شود، مانند شیخ طوسی در مبسوط، علّامه در تحریر الاحکام و قواعد الاحکام، شیخ محمد حسن نجفی در جواهر الکلام (جلد 41 و 42) و مجلسی اوّل در روضة المتقین. چنان که برخی دیگر بدان اشاره دارند؛ مانند شهید در مسالک الافهام، فاضل هندی در کشف اللثام و … و نیز رأی بسیاری از اهل سنّت چنین است؛ مانند سمرقندی در تحفة الفقهاء، ابن قدامه در مغنی، قرشی در معالم القربه، احمد بن یحیی در عیون الازهار و دیگران که خواهد آمد.

سوم: گاهی زندانی توبه و خود را اصلاح می‌کند یا امام صلاح می‌داند و او را آزاد می‌کند با اینکه زندانی ابد است. فقیهان بزرگوار ما در حدّ دزدی به این مطلب تصریح کرده‌اند:

1. شیخ مفید: … در زندان می‌ماند تا بمیرد یا امام ببیند اصلاح شده و توبه کرده و در او تغییر ایجاد شده و بداند که صلاح است آزاد شود اگر به این صورت باشد اشکالی ندارد او

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 595

را آزاد کند. «1»

2. سیّد مرتضی: … در زندان می‌ماند تا بمیرد یا امام چیزی [یعنی آزادی او] را صلاح بداند. «2»

3. سلّار بن عبد العزیز: حبس ابد می‌شود تا بمیرد یا امام ببیند توبه کرده و فرد صالحی شده که آزادش می‌کند. «3»

4. ابن زهره: در زندان می‌ماند تا بمیرد یا زمامدار مسلمانان (ولی امر) در مورد او نظر [به آزادی] دهد. «4»