حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 77

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 76

12. آیة اللّه خوئی: اگر اولیای مقتول خواستند قاتل را قصاص کنند و کسی وی را از دست ایشان رهانید آن کس زندانی می‌شود تا قاتل را تحویل دهد و اگر قاتل مرد یا کسی بر او دست نیافت باید دیه بپردازد. در پاورقی همان کتاب گفته است: حدیث صحیح حریز بر این مطلب دلالت دارد. «1»

13. آیة اللّه گلپایگانی: هر کس قاتل را از دست ولیّ مقتول نجات دهد، زندانی می‌شود تا وقتی که قاتل را تحویل دهد … «2»

14. آیة اللّه طبسی: اگر فراری، قاتل باشد لازم است که او را احضار کند و به اولیای مقتول تحویل دهد یا از جانب او، دیه بپردازد و شاید علت، این باشد که دست فراری‌دهنده مثل دست فراری (و او نیز مانند قاتل فراری مجرم) است. «3» آن‌گاه سخن صاحب حدائق، را آورده است.

15. آیة اللّه سبزواری: اگر ولیّ مقتول بخواهد قاتل را قصاص کند ولی فردی دیگر او را آزاد سازد، آن شخص زندانی می‌شود تا ولی بتواند قاتل را به دست آورد. اگر قاتل مرد یا نتوانست به او دست یابد دیه به عهدۀ آزادکننده است. دلیل این مطلب، قاعدۀ تسبیب و روایت معتبری است که حریز از امام صادق- علیه السلام- روایت کرده است … «4»

نظر نگارنده: روایت صحیح است و باید به مضمون آن (حبس، تا زمانی که قاتل را تحویل دهد) فتوا داد و وجهی برای ادّعای تخییر بین احضار و پرداخت دیه- آن چنان که از شیخ الطائفه نقل شد- نیست. حلبی از قدما، محدّث بحرانی، آیة اللّه خوئی و آیة اللّه گلپایگانی از متأخران و معاصران، به مضمون روایت فتوا داده‌اند و شاید این نظر اقرب باشد.

گاهی با دلیل دیگری حبس را اثبات می‌کنند و آن اینکه، حاکم در مورد حقّ الناس، زندانی می‌کند و اینجا هم از موارد حق الناس است چنان که شهید اوّل بدان اشاره کرده است:

قاعدۀ 217: ضابطۀ حبس آن است که گرفتن حق متوقف بر آن باشد. «5»

______________________________
(1). مبانی تکملة المنهاج، ج 2، ص 126.
(2). مجمع المسائل، ج 3، ص 209.
(3). ذخیرة الصالحین، ج 5، ص 185.
(4). مهذّب الاحکام، ج 28، ص 312.
(5). قواعد و فوائد، ج 2، ص 192.