حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 779

طبسی، نجم الدین، حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، در یک جلد، بوستان کتاب، قم - ایران، اول، ه ق حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام؛ ص: 617

(4). نیل الاوطار، ج 7، ص 151.
(5). محلّی، ج 9، ص 383.

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 618

خانه باشد یا در مسجد یا با گماردن شاکی یا وکیل شاکی و ملازمتش با او. از این رو، پیامبر زندانی را اسیر نامید چنان که ابو داوود و ابن ماجه از هرماس بن حبیب از پدرش روایت کرده‌اند که گفت: بدهکاری را نزد پیامبر آوردم، به من فرمود: ملازم او باش. سپس فرمود: ای تمیمی! با اسیرت می‌خواهی چه کنی؟ در روایت ابن ماجه چنین دارد: آخر روز از کنار من گذشت و فرمود: ای برادر تمیمی! اسیرت چه شد؟ ابن قیّم گوید: در زمان رسول خدا و ابو بکر، حبس همین بوده است و جایی مخصوص برای زندانیان وجود نداشته است، ولی به هنگام کثرت مسلمانان در زمان عمر بن خطاب، وی در مکه خانه‌ای خرید و زندان قرار داد. از این رو، میان عالمان و اصحاب احمد و دیگران در اینکه آیا لازم است امام زندان داشته باشد، دو نظر پیدا شده است: دسته‌ای گفته‌اند: زندان لازم نیست و استدلال کرده‌اند به اینکه پیامبر و خلیفۀ پس از او زندان نداشتند؛ ولی خصم را در مکانی نگاه می‌دارد یا نگهبانی برای او می‌گذارد که نام این کار «ترسیم» است یا به خصم دستور می‌دهد از شاکی جدا نشود، چنان که پیامبر انجام داد.

دستۀ دیگر که گفته‌اند: لازم است امام زندان داشته باشد، استدلال کرده‌اند به اینکه عمر بن خطاب خانه‌ای به مبلغ چهار هزار درهم از صفوان خرید و آن را زندان قرار داد. «1»

10. شوکانی گوید: زندان در زمان پیامبر و اصحاب و تابعین و تا به حال در همۀ عصرها و در همۀ شهرها بدون هیچ بحثی بوده است. در آن مصلحت‌های زیادی است که مخفی نیست. اگر همین مصلحت را داشته باشد که مجرمان را در خود نگاه می‌دارد کافی است؛ مجرمانی که حرمت‌ها را می‌شکنند و همواره می‌کوشند به مسلمانان زیان برسانند و به این کار معروف شده‌اند و از طرفی مرتکب گناهی نشده‌اند که موجب حد و قصاص شود تا با اجرای حد بر آن‌ها مردم از دست آنان راحت شوند. از طرفی اگر آزاد باشند و به مسلمانان دسترسی داشته باشند زیان بسیاری به آنان می‌رسانند و اگر کشته شوند، قتل بدون حق انجام گرفته است و مجوّزی ندارد پس ناچار باید آنان را در زندان نگه داشت و از مردم جدا کرد تا اینکه یا توبه واقعی کنند یا هرچه خدا بخواهد دربارۀ آنان انجام دهد و خداوند به ما دستور داده است که امر به معروف و نهی از منکر کنیم. اگر بخواهیم دربارۀ چنین افرادی این دستور را پیاده کنیم چاره‌ای جز حبس و جدا کردن آن‌ها از مردم نداریم؛ اگر کسی این گونه افراد را بشناسد می‌تواند این مطلب را درک کند. «2»

______________________________
(1). فقه السنه، ج 14، ص 80.
(2). نیل الاوطار، ج 8، ص 305؛ فقه السنّة (به نقل از: نیل الاوطار) ج 14، ص 81.