حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 89

8. جزیری: عالمان دربارۀ قاتل عمدی اختلاف کرده‌اند که وقتی اولیای دم او را بخشیدند آیا برای حاکم حقّی می‌ماند یا نه؟

مالکیان و حنفیان می‌گویند: هرگاه اولیای دم از قاتل درگذشتند حاکم بر او حق دارد و می‌تواند او را صد تازیانه بزند و یک سال کامل زندانی کند و فقیهان مدینه همین را گفته‌اند.

شافعیان و حنبلیان می‌گویند: هیچ‌یک از این تعزیرات بر حاکم لازم نیست، مگر اینکه قاتل، فردی شرور و موذی باشد که حاکم به مقدار مصلحت او را با حبس یا ضرب یا توبیخ، تأدیب می‌کند. دلیلشان در این جهت، ظاهر شرع است. «3»

8. حبس جانی، تا زمان تکمیل شروط، از سوی ولیّ دم

اشاره

یکی از موارد حبس جایی است که برخی از اولیای دم، صغیر یا غایب یا مجنون باشند که بسیاری از فقیهان ما- رضوان اللّه علیهم- می‌گویند: سایر اولیا نمی‌توانند قصاص کنند، بلکه قاتل زندانی می‌شود تا شرایط کامل شود و از اهل سنّت نیز چنین نقل شده؛ در حالی که در این مورد نصّ ویژه‌ای وارد نشده است. شاید وجه آن این باشد که کسی نمی‌داند فرد غایب چه نظری دارد یا اینکه تشفّی، یعنی همان چیزی که حکمت قصاص است، تحقق نمی‌یابد. پس حاکم به جهت حفظ حقوق ایشان، قاتل را زندانی می‌کند. البته بعضی میان صغیر و مجنون فرق گذاشته‌اند همچنان که دسته‌ای دیگر گفته‌اند: آن جایی که ترس فرار قاتل هست، زندانی می‌شود و آنجا که چنین ترسی نیست، زندانی هم وجود ندارد. گروهی دیگر به گرفتن کفیل یا وثیقۀ نقدی یا تحت نظر بودن، اکتفا کرده‌اند. برخی دیگر از فقیهان ما گفته‌اند: حبس جایز نیست و استدلال کرده‌اند به اینکه حبس، کیفری است خارج از مفاد دلیل.

______________________________
(1). مغنی، ج 7، ص 745.
(2). فتاوی الکبری، ج 4، ص 213.
(3). نک: الفقه علی المذاهب الاربعة، ج 5، ص 265.