زندان و تبعید در اسلام صفحه 127

برخی دیگر معتقدند تبعید در همۀ موارد، از باب تعزیر است؛ «1» چنان که برخی از علمای اهل سنت معتقدند تبعید از مصادیق تعزیر است و حاکم شرع می‌تواند آن را اعمال کند. «2»

مکان تبعید

از اموری که در آن بحث می‌شود یا لازم است بحث شود تعیین مکان تبعیدی است. آیا کافی است به کم‌تر از مسافت شرعی تبعید شود و یا لازم است به بیشتر از حدّ مسافت شرعی تبعید شود؟ و یا این‌که همان صدق سفر کفایت می‌کند؟

نص خاصی دربارۀ مکان تبعید وجود ندارد، جز روایتی که بنابرآن امام باقر علیه السّلام فرمود: امیر المؤمنین علیه السّلام هرگاه می‌خواست مسلمانی را تبعید کند، او را به نزدیک‌ترین سرزمین مشرکان نسبت به سرزمین اسلام، تبعید می‌کرد که [در آن زمان] دیلم نزدیک‌ترین سرزمین شرک محسوب می‌شد. «3» شیخ طوسی می‌گوید: مکان تبعید، بستگی به نظر امام دارد؛ زیرا در شرع، مکان خاصی برای آن مشخص نشده است. «4»

آیا جایز است مسلمان به سرزمین مشرکان تبعید شود- چنان‌که در

______________________________
(1)- دراسات فی ولایة الفقیه، ج 2، ص 326.
(2)- الفقه علی المذاهب الاربعة، ج 5، ص 400؛ التاج الجامع للاصول، ج 3، ص 32؛ معالم القربة، ص 285.
(3)- التهذیب، ج 10، ص 37.
(4)- المبسوط، ج 8، ص 1.