حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 106

ص: 115

نیست؛ مخالفت با ظواهر آیات قرآن، و روایات مسلّم اسلامی، و وجود معارض.

طایفۀ دوّم: راه فرار از ربای «معاملاتی»

اشاره

این گروه از روایات، که ضمّ ضمیمه را راه چاره معرّفی می‌کند، نیز فراوان است. به دو نمونۀ آن توجّه کنید:

1- عبد الرحمن بن الحجاج، از امام صادق علیه السّلام چنین نقل می‌کند:

کان محمّد بن المنکدر یقول لأبی علیه السّلام: یا أبا جعفر- رحمک اللّه- و اللّه انّا لنعلم انّک لو اخذت دینارا و الصّرف بثمانیة عشر فدرت المدینة علی أن تجد من یعطیک عشرین ما وجدته، و ما هذا إلّا فرار. فکان أبی یقول: صدقت و اللّه و لکنّه فرار من باطل إلی حقّ «1»؛

محمّد بن منکدر به پدرم امام باقر علیه السّلام می‌گفت: ای ابا جعفر- خدایت رحمت کند- اگر یک دینار به دست بگیری، در حالی که نرخ آن 18 درهم است، و تمام شهر مدینه را دور بزنی که کسی آن را 20 درهم بخرد، خریداری پیدا نمی‌کنی. بنابراین، این کار (ضمّ ضمیمه و قرار دادن یک دینار در مقابل صدها درهم مثلا) جز فرار از ربا نیست! پدرم همواره در جواب می‌فرمود: راست می‌گویی، ولی این کار فرار از باطل به سوی حقّ است».

سند روایت: این حدیث از نظر سند اشکالی ندارد، و معتبر است.

دلالت روایت: از نظر دلالت نیز مشکلی در حدیث به چشم