حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 109

ص: 118

«سألته عن رجل باع ثوبا بعشرة دراهم، ثمّ اشتراه بخمسة دراهم، أ یحلّ؟ قال: اذا لم یشترط و رضیا فلا بأس».

و رواه علی بن جعفر فی کتابه، إلّا انه: «قال: بعشرة دراهم الی اجل ثمّ اشتراه بخمسة دراهم بنقد «1»؛

از امام هفتم علیه السّلام در مورد شخصی سؤال کردم که لباسی را به ده درهم فروخت (به طور نسیه،) سپس آن را به پنج درهم خرید (به صورت نقد،) امام فرمود: اگر شرطی نکنند (و دو معاملۀ مستقل باشد) و طرفین راضی به آن باشند، اشکالی ندارد».

سند روایت: روایات قرب الاسناد از نظر بسیاری از بزرگان قابل اعتماد نیست، ولی خصوص این روایت، با توجّه به این که از کتاب علی بن جعفر نیز نقل شده، و ظاهرا این کتاب نزد صاحب وسائل موجود بوده، و او روایت را مستقیما از آن کتاب نقل کرده، معتبر می‌باشد.

دلالت حدیث: دو روایت فوق به خوبی دلالت بر مدّعا دارد.

نتیجه این که از دو روایت مذکور، و روایات مشابه آن «2»، استفاده می‌شود که یکی از راههای فرار از ربا انجام دو معاملۀ جداگانه و مستقل است، و این چاره‌جویی مناسبی به نظر می‌رسد؛ مشروط بر این که هر دو معامله مستقل و جدای از هم باشد، و شرط خاصّی در کار نباشد.

بنابراین، این گروه از روایات را می‌پذیریم، و عمل بر طبق آن را مجاز می‌دانیم. زیرا هیچ یک از ایرادهای گذشته بر آن وارد نیست.

______________________________
(1). وسائل الشیعة، جلد 12، ابواب احکام العقود، باب 5، حدیث 6.
(2). وسائل الشیعة، جلد 12، ابواب احکام العقود، باب 5، حدیث 1 و 3، و باب 6، حدیث 5.