- پیشگفتار 1
- چه کسانی به سراغ حیلهها میروند؟ 1
- مقدّمات بحث: 4
- 2- تفسیر لغت «حیله» 5
- 3- نمونههایی از حیلۀ مثبت 7
- 4- حیله‌های منفی 8
- 5- حیله در مصطلح فقها 10
- اشاره 11
- حیلۀ واقعی مثبت 11
- 6- اقسام حیله 11
- حیلۀ صوری غیر واقعی: 12
- حیلۀ واقعی منفی: 12
- 7- تقسیم حیله از دیدگاه دیگر 14
- 8- کلمات فقهای شیعه در باب حیلهها 14
- اشاره 14
- الف) شیخ طوسی و حیله‌های شرعی 15
- موارد مناقشه در کلام شیخ طوسی: 22
- ب و ج) حیله‌های شرعی در کلام شیخ صدوق و علّامۀ مجلسی رحمهما اللّه 23
- د) نظریۀ صاحب حدائق 25
- 9- نظریّۀ فقهای اهل سنّت پیرامون حیل شرعیّه 28
- اشاره 28
- [دو مثال برای حیله‌های حرام و حلال] 32
- 2- حیلۀ مباح در اجارۀ منزل! 33
- نقد کلام ابن قیّم 34
- 1 در باب غسل و وضو و تیمّم 36
- 1- حکم تکلیفی 37
- 2- حکم وضعی 39
- 2 جلوگیری از عادت ماهیانه 42
- فرع اوّل: حکم تکلیفی خوردن قرصهای جلوگیری 43
- فرع دوّم: حکم وضعی خوردن قرص جلوگیری 46
- فرع سوّم: حکم عوارض جانبی 48
- مفهوم قصد قربت چیست؟ 50
- 3 اخذ اجرت برای انجام عبادت 50
- اشکال عمدۀ عبادتهای استیجاری 51
- اشاره 52
- چارهجوییهای فقها 52
- راه اوّل: عدم اعتبار قصد قربت در عبادات استیجاریّه 53
- راه دوّم: داعی بر داعی 54
- راه سوّم: أَوْفُوا بِالْعُقُودِ 55
- نقد راه حلهای سهگانه 57
- شرح بیشتر داعی بر داعی 59
- مشکل دیگر عبادات استیجاریّه! 61
- دو راه دیگر برای حلّ مشکل قصد قربت 62
- 1- تحلیل ماهیّت عبادات استیجاری 62
- نقد و بررسی 63
- 2- چه کسی قصد قربت می‌کند، نایب یا منوب عنه؟ 64
- راه حلّی از مرحوم میلانی 65
- نقد و بررسی 65
- یادآوری سه نکته 66
- 4 مسافرت به قصد فرار از روزه 68
- مقتضای قاعده چیست؟ 69
- ادلّۀ نظریّۀ مشهور 71
- جمعبندی روایات 74
- 5 آیا کفّارۀ عمد با مسافرت ساقط میشود؟ 76
- نظرات فقها 76
- دلیل طرفداران نظریّۀ سقوط مطلق 78
- ادلّۀ طرفداران عدم سقوط مطلقا 80
- نظریّۀ ما 82
- 6 راه محرمیّت زن برادر، بر برادر شوهر 83
- کلمات فقها 83
- دلیل مسأله 84
- چند نکته 85
- 7 چگونه میتوان با فرزند خوانده محرم شد؟ 89
- توضیح این که 91
- راههای ایجاد محرمیّت بین پسر و مادر خوانده 91
- اشاره 91
- راههای ایجاد محرمیّت بین دختر و پدر خوانده 92
- 8 طرق فرار از ربا 94
- آرای فقها 96
- دلیل اوّل: تمسّک به قواعد، عمومات و اطلاقات 97
- دلایل نظریّات چهارگانه 97
- نقد و بررسی 97
- طایفۀ اوّل: راه فرار از ربای «قرضی» 99
- دلیل دوّم: روایات خاصّه 99
- طایفۀ دوّم: راه فرار از ربای «معاملاتی» 106
- نقد و بررسی 107
- طایفۀ سوّم: راه چاره، دو معامله جداگانه 108
- نتیجۀ نهایی 110
- بررسی بقیّۀ نظریّهها 110
- 9 تلقیح مصنوعی، راهکاری دیگر! 112
- انواع تلقیح مصنوعی: 113
- موضوعات اصلی مسأله 115
- اشاره 115
- الف) حکم اوّلی صورتهای دهگانه 115
- دلیل معتقدین به جواز 117
- نقد و بررسی 118
- دلیل قول مشهور 120
- ب) حکم تلقیح به حسب عوارض آن 126
- موارد ضرورت 127
- یادآوری 128
- 2- در تلقیح حرام تفاوتی بین صورتهای زیر نیست 129
- ج) احکام فرزند حاصل از تلقیح 130
- چکیدۀ مباحث گذشته 136
- صورتهای پنجگانه 137
- اشاره 138
- اصل اوّل: راههای ایجاد فرزند مشروع 138
- اصول سهگانه 138
- اصل سوّم: محرمیّت با مادر جانشین و شوهرش! 140
- اصل دوّم: پدر و مادر فرزند تلقیحی کیست؟ 140
- حکم صورتهای پنجگانه 141
- راهکاری مشروع 142
- 10 راهی برای فرار از حرمت ابدی حاصل از ازدواج در عدّه! 145
- حرمت ازدواج در عدّه 147
- حرمت ابدی 148
- امّا عقیدۀ فقهای اهل سنّت: 148
- مستند نظریّۀ حرمت ابدی 150
- راهکاری برای نجات از حرمت ابدی 151
- پاسخ به چند سؤال 153
- در این فتوا تنها نیستیم 155
- نتیجۀ نهایی 157
ص: 19
واقعی اعلان کرد: «راضی به این کار نیستم، و از حقّ خود گذشتم!» ولی مادر دروغین ساکت ماند، و سخنی نگفت. حضرت فرمود: «آن که از حقّ خود گذشته، مادر حقیقی است.» سپس بچّه را به او تحویل داد «1».
در بحثهای آینده- به خواست خداوند- مثالهای بیشتری در این زمینه مطرح خواهد شد.
حیلۀ واقعی منفی:
برای قسم دوّم، یعنی حیلۀ واقعی منفی، که به وسیلۀ حرام به مطلوب حلالی می‌رسد، در مباحث گذشته نیز مثالهایی ذکر شد. به مثال دیگری در اینجا توجّه فرمایید:
شخصی در وسعت وقت می‌تواند غسل واجب انجام دهد، ولی آن را ترک می‌نماید، تا این که وقت تنگ شود، سپس در تنگی وقت تیمّم می‌کند و نماز می‌خواند.
این حیلۀ شرعی نیز منفی و مذموم است؛ چون برای رسیدن به امر شرعی (تیمّم) از راه غیر مشروع (تأخیر غسل واجب تا ضیق وقت) استفاده کرده است.
حیلۀ صوری غیر واقعی:
قسم اوّل و دوّم حیله، هر دو واقعی و جدّی بود، هر چند یکی
______________________________
(1). وسائل الشیعة، جلد 18، ابواب کیفیّة الحکم، باب 21، حدیث 11.