حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 2

ص: 8

نمی‌پیمود، و در نهایت مطرود و منفور معبودش قرار نمی‌گرفت.

اوّلین قدم عبودیّت معرفت و شناخت خداوند متعال است، و ریشۀ معرفة اللّه اعتقاد به توحید در تمام شاخه‌های آن است، «1» و شیطان فاقد این گوهر گرانبها بود.

مسلمانان را از جهتی می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

گروهی، هر چند قلیل، به مقام عبودیّت رسیده، و عابد نیز هستند.

عدّه‌ای فراوان فقط عابدند، و بهرۀ کافی از عبودیّت نبرده‌اند، و گروه سوّم از هیچ یک نصیبی ندارند.

حیله‌های دروغین به نام حیله‌های شرعی به کار گروه سوّم نمی‌آید؛ زیرا آنان سر بر طاعت شیطان نهاده، و در مکتب شیطان تمام گناهان مباح است و نیازی به حیله‌های شرعی نمی‌باشد.

گروه دوّم، که هنوز در بندگی هوای نفس خویشند، هر چند در ظاهر چهرۀ عبودیّت دارند، ولی برای رسیدن به خواهش دل و تمنّای نفس خویش، به هر راه‌کار و حیله‌ای متمسّک می‌شوند. چه آن راه‌کار مشروع باشد، یا مورد رضای پروردگار نباشد.

امّا گروه اوّل، که طبق فرمایش امام صادق علیه السّلام تمام فکر و ذکر آنها کسب رضایت پروردگار در سایۀ عمل به واجبات و ترک کارهای حرام است «2»، هر چند از حیله‌ها و چاره‌جویی‌هایی که مشکلات را آسان می‌کند، و محرومیّتها را بر می‌چیند، و تنگناها را فراخ می‌نماید، ناخشنود نیستند؛ امّا تنها راه‌کارهایی را می‌پسندند که مورد رضایت

______________________________
(1). میزان الحکمة، باب 2488، حدیث 11614.
(2). میزان الحکمة، باب 2489، حدیث 11615.