حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 24

ص: 31

مربوط به قضاوت، باب مستقلّی را به حیله‌های شرعی در احکام اختصاص داده، و در این باب سیزده روایت نقل می‌کند «1».

مرحوم علّامۀ مجلسی (پدر) در روضة المتّقین «2» - شرح من لا یحضره الفقیه- به صورت گسترده به تفسیر روایات سیزده‌گانه می‌پردازد. علاوه بر این، به برخی از قضاوتهای حضرت امیر مؤمنان علیه السّلام نیز اشاره نموده، و آنها را نوعی چاره‌جویی و حیلۀ مثبت می‌شمرد.

در اینجا سؤالی مطرح است و آن این که:

آیا قضاوتهای معصومین علیهم السّلام، شبیه آن چه از امیر المؤمنین علیه السّلام نقل شده، اختصاص به خود آن بزرگواران دارد، یا سایر قضات هم می‌توانند چنین قضاوتهایی داشته باشند، و از این طریق حکم صادر کنند؟

پاسخ این است که قضات دیگر نیز می‌توانند برای کشف حقیقت تلاش کنند و از راههایی، شبیه آن چه در قضاوتهای آن حضرات آمده، حقیقت را روشن نموده و حکم صادر کنند؛ بلکه در بعضی روایات این مسأله مورد تأکید قرار گرفته است، مثل این که قاضی موظّف شده، در صورت شک و احتمال تبانی، شهود را از یکدیگر جدا کند، و از هر کدام جداگانه بازجویی نماید، تا حقیقت روشن گردد «3».

بنابراین قضاوتهایی شبیه قضاوتهای آن بزرگواران، اختصاص به

______________________________
(1). من لا یحضره الفقیه، جلد 3، ابواب القضایا و الاحکام، باب 12.
(2). روضة المتقین، جلد 6، صفحۀ 59 به بعد.
(3). وسائل الشیعة، جلد 18، ابواب کیفیة الحکم، باب 20.