حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 26

ص: 33

مجاز این است که اگر کسی فرضا دست به حیله‌های نامشروع زد چه حکمی دارد؟ نه این که حیله‌های حرام به مردم تعلیم داده شود.

صاحب حدایق پس از نقل کلام این دو فقیه بزرگ، نظریّۀ خویش را چنین بیان می‌کند:

حیله دو قسم است؛ حیله‌های منصوص و غیر منصوص.

امّا چاره‌ها و حیله‌هایی که روایت خاص دارد، مثل برخی قضاوتهای حضرت علی علیه السّلام و برخی از حیله‌های ربا، قابل بحث و ایراد نیست؛ امّا در مورد حیله‌های غیر منصوص، باید در هر بابی به اطلاقات همان باب تمسّک جست. سپس از این نظریّه برمی‌گردد، و غیر از حیله‌های منصوص همۀ حیله‌ها را حرام می‌شمرد، و دلیل آن را داستان «اصحاب السبت» بیان می‌کند. پس از آن مثالهایی برای حیله‌های شرعی ذکر می‌کند، که به دو نمونه آن اکتفا می‌کنیم:

1- شخصی قصد دارد مقدار کمتری زکات بپردازد (مثل این که هزار تومان زکات بدهکار است، و می‌خواهد با پرداخت یک صد تومان خود را بری‌ء الذّمة کند) چنین شخصی با فرد نیازمندی تبانی می‌کند.

بدین شکل که جنس یک صد تومانی را به هزار تومان به او می‌فروشد، و پس از این که فقیر هزار تومان به او بدهکار شد، همان را بابت زکات با او حساب نموده، و بدهیش را ابراء می‌کند!

2- زنی می‌ترسد که شوهرش با فلان دختر زیبا ازدواج کند. برای آسودگی خیال خویش دست به حیله‌ای می‌زند و آن دختر را به عقد موقّت پسرش- هر چند برای مدّت کوتاه- در می‌آورد. با این کار دختر مزبور برای همیشه به شوهرش محرم می‌شود؛ زیرا عروس او است و