- چه کسانی به سراغ حیله‌ها میروند؟ 1
- پیشگفتار 1
- مقدّمات بحث: 4
- 2- تفسیر لغت «حیله» 5
- 3- نمونه‌هایی از حیلۀ مثبت 7
- 4- حیله‌های منفی 8
- 5- حیله در مصطلح فقها 10
- 6- اقسام حیله 11
- حیلۀ واقعی مثبت 11
- اشاره 11
- حیلۀ صوری غیر واقعی: 12
- حیلۀ واقعی منفی: 12
- اشاره 14
- 7- تقسیم حیله از دیدگاه دیگر 14
- 8- کلمات فقهای شیعه در باب حیله‌ها 14
- الف) شیخ طوسی و حیله‌های شرعی 15
- موارد مناقشه در کلام شیخ طوسی: 22
- ب و ج) حیله‌های شرعی در کلام شیخ صدوق و علّامۀ مجلسی رحمهما اللّه 23
- د) نظریۀ صاحب حدائق 25
- اشاره 28
- 9- نظریّۀ فقهای اهل سنّت پیرامون حیل شرعیّه 28
- [دو مثال برای حیله‌های حرام و حلال] 32
- 2- حیلۀ مباح در اجارۀ منزل! 33
- نقد کلام ابن قیّم 34
- 1 در باب غسل و وضو و تیمّم 36
- 1- حکم تکلیفی 37
- 2- حکم وضعی 39
- 2 جلوگیری از عادت ماهیانه 42
- فرع اوّل: حکم تکلیفی خوردن قرصهای جلوگیری 43
- فرع دوّم: حکم وضعی خوردن قرص جلوگیری 46
- فرع سوّم: حکم عوارض جانبی 48
- 3 اخذ اجرت برای انجام عبادت 50
- مفهوم قصد قربت چیست؟ 50
- اشکال عمدۀ عبادتهای استیجاری 51
- چارهجوییهای فقها 52
- اشاره 52
- راه اوّل: عدم اعتبار قصد قربت در عبادات استیجاریّه 53
- راه دوّم: داعی بر داعی 54
- راه سوّم: أَوْفُوا بِالْعُقُودِ 55
- نقد راه حلهای سهگانه 57
- شرح بیشتر داعی بر داعی 59
- مشکل دیگر عبادات استیجاریّه! 61
- 1- تحلیل ماهیّت عبادات استیجاری 62
- دو راه دیگر برای حلّ مشکل قصد قربت 62
- نقد و بررسی 63
- 2- چه کسی قصد قربت می‌کند، نایب یا منوب عنه؟ 64
- نقد و بررسی 65
- راه حلّی از مرحوم میلانی 65
- یادآوری سه نکته 66
- 4 مسافرت به قصد فرار از روزه 68
- مقتضای قاعده چیست؟ 69
- ادلّۀ نظریّۀ مشهور 71
- جمعبندی روایات 74
- 5 آیا کفّارۀ عمد با مسافرت ساقط می‌شود؟ 76
- نظرات فقها 76
- دلیل طرفداران نظریّۀ سقوط مطلق 78
- ادلّۀ طرفداران عدم سقوط مطلقا 80
- نظریّۀ ما 82
- کلمات فقها 83
- 6 راه محرمیّت زن برادر، بر برادر شوهر 83
- دلیل مسأله 84
- چند نکته 85
- 7 چگونه میتوان با فرزند خوانده محرم شد؟ 89
- راههای ایجاد محرمیّت بین پسر و مادر خوانده 91
- اشاره 91
- توضیح این که 91
- راههای ایجاد محرمیّت بین دختر و پدر خوانده 92
- 8 طرق فرار از ربا 94
- آرای فقها 96
- دلیل اوّل: تمسّک به قواعد، عمومات و اطلاقات 97
- دلایل نظریّات چهارگانه 97
- نقد و بررسی 97
- دلیل دوّم: روایات خاصّه 99
- طایفۀ اوّل: راه فرار از ربای «قرضی» 99
- طایفۀ دوّم: راه فرار از ربای «معاملاتی» 106
- نقد و بررسی 107
- طایفۀ سوّم: راه چاره، دو معامله جداگانه 108
- نتیجۀ نهایی 110
- بررسی بقیّۀ نظریّهها 110
- 9 تلقیح مصنوعی، راهکاری دیگر! 112
- انواع تلقیح مصنوعی: 113
- موضوعات اصلی مسأله 115
- اشاره 115
- الف) حکم اوّلی صورتهای دهگانه 115
- دلیل معتقدین به جواز 117
- نقد و بررسی 118
- دلیل قول مشهور 120
- ب) حکم تلقیح به حسب عوارض آن 126
- موارد ضرورت 127
- یادآوری 128
- 2- در تلقیح حرام تفاوتی بین صورتهای زیر نیست 129
- ج) احکام فرزند حاصل از تلقیح 130
- چکیدۀ مباحث گذشته 136
- صورتهای پنجگانه 137
- اشاره 138
- اصل اوّل: راههای ایجاد فرزند مشروع 138
- اصول سهگانه 138
- اصل دوّم: پدر و مادر فرزند تلقیحی کیست؟ 140
- اصل سوّم: محرمیّت با مادر جانشین و شوهرش! 140
- حکم صورتهای پنجگانه 141
- راهکاری مشروع 142
- 10 راهی برای فرار از حرمت ابدی حاصل از ازدواج در عدّه! 145
- حرمت ازدواج در عدّه 147
- امّا عقیدۀ فقهای اهل سنّت: 148
- حرمت ابدی 148
- مستند نظریّۀ حرمت ابدی 150
- راهکاری برای نجات از حرمت ابدی 151
- پاسخ به چند سؤال 153
- در این فتوا تنها نیستیم 155
- نتیجۀ نهایی 157
ص: 35
ژرف‌اندیش شیعه این است که حیله‌های شرعی فی الجمله مجاز است، در حالی که بسیاری از آن حیله‌ها غیر مجاز می‌باشد، که در بحث‌های آینده مورد بحث قرار خواهد گرفت.
9- نظریّۀ فقهای اهل سنّت پیرامون حیل شرعیّه
اشاره
«ابن قیّم» از علمای قرن هشتم اهل سنّت است. او در کتاب خویش «أعلام الموقّعین عن ربّ العالمین» «1» بحث بسیار مفصّلی پیرامون حیله‌های شرعی دارد. که خلاصه‌ای از بحث او را به طور فشرده در اینجا می‌آوریم:
نامبرده نخست به سراغ «سدّ ذرایع» می‌رود، و نود و نه مورد برای سدّ ذرایع ذکر می‌کند. سپس بحث حیله‌های شرعی را پی می‌گیرد، و در نتیجه «حیله‌های شرعی» را در تناقض با «سدّ ذرایع» می‌شمرد.
توضیح این که: اهل سنّت در علم اصول خود بحثی تحت عنوان «سدّ ذرایع» مطرح می‌کنند. «سدّ ذرایع» به معنای جلوگیری از سوء استفاده از احکام الهی است. آنها در فقه خود از این بحث بسیار استفاده می‌کنند، و یکی از منابع احکام و ادلّۀ آنها سدّ ذرایع است.
پیروان مکتب اهل بیت علیهم السّلام نیز در فقه خود این مضمون را دارند؛ ولی به نام «سد ذرایع» نیست، بلکه شکل دیگری دارد. به نمونه‌هایی از آن توجّه کنید:
______________________________
(1). «اعلام» به معنای شخصیّتها و انسانهای ممتاز هر قوم و ملّتی است. کلمه «موقّعین» جمع «موقّع» از ریشه «توقیع» گرفته شده، و توقیع به معنای نامه و پیامهای کتبی است.
معنای مجموع جمله این می‌شود: کسانی که پیامهای کتبی خداوند را به مردم رسانیده‌اند؛ از پیامبر گرفته تا علمای دین.