حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 37

ص: 44

دیگر این که از نظر حکم وضعی، چنین نماز و روزه‌ای مجزی و کافی است، یا نیاز به اعاده و قضا دارد؟

1- حکم تکلیفی

آیا از نظر شرع مقدّس اسلام تأخیر غسل و وضو، تا زمانی که وقت برای آن باقی نماند و ناچار باشد تیمّم کند، کار مشروعی است، یا این کار از اساس غیر مجاز است؟

شاید تصوّر شود اصل حاکم در اینجا برائت است؛ چون هر جا شک در حرمت و حلیّت کاری داشته باشیم، اصل برائت جاری است، پس تأخیر غسل و وضو تا تنگی وقت حرام نیست.

به خصوص که در شبیه این مسأله علما و فقها فتوا داده‌اند، و آن، شخصی است که وضو دارد، و می‌تواند نمازش را با وضو بخواند، ولی خود را با مواقعه با همسر جنب می‌کند، و چون آبی جهت غسل و وضو ندارد، نمازش را با تیمّم می‌خواند «1».

همان گونه که در اینجا باطل کردن وضو و سپس انجام عبادت با تیمّم جایز است، در مسألۀ مورد بحث نیز تأخیر نماز تا تنگی وقت، و سپس انجام آن با تیمّم جایز می‌باشد.

ولی انصاف این است که تأخیر انداختن غسل و وضو تا آخر وقت بدون هیچ گونه عذر شرعی، و تبدیل آن به تیمّم در ضیق وقت حرام است؛ زیرا وضو و تیمّم (یا غسل و تیمّم) دو واجب تخییری در عرض