حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 41

ص: 48

آغاز روایت گرچه مربوط به بحث ما نیست، ولی ذیل آن مطلق است و شامل بحث ما می‌شود. یعنی هر کسی تا آخر وقت نماز نخوانده- به هر علّتی که باشد- در تنگی وقت تیمّم کند و نماز بخواند، و نماز او صحیح است.

سؤال: اطلاقات تیمّم، از جمله آیۀ شریفه و روایت معتبرۀ فوق، منصرف است به کسی که عمدا و عصیانا نمازش را به تأخیر نیانداخته باشد. بنابراین، اگر شخصی عمدا و از روی تنبلی چنین کاری کند مشمول اطلاقات نمی‌شود، و دلیلی بر صحّت تیمّم او نداریم، بنابراین نمازش باطل است و باید قضا کند.

پاسخ: این انصراف، بدوی و ابتدایی است، و با اندکی دقّت و تأمّل از بین می‌رود، و چنین انصرافی، همان گونه که در علم اصول فقه گفته شده، مانع از اطلاق آیه و روایت نمی‌گردد. و لهذا فقها گفته‌اند: «اگر کسی در بیابان آب نداشته باشد، و در جستجوی آب نرود تا وقت تنگ شود، و با تیمّم نماز بخواند نمازش صحیح است» و این مسأله مشهور بلکه اجماعی است. نتیجه این که هرگاه شخصی به هر علّتی نمازش را تا انتهای وقت به تأخیر بیندازد، سپس با تیمّم نماز بخواند، معصیت کرده، ولی نمازش صحیح است.