حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 57

ص: 64‌

نقد راه حل‌های سه‌گانه

راه حلّ اوّل، همان گونه که خود آن محقّق نیز اعتراف داشت، راه حلّ مناسبی نیست، و اساسا عبادت بدون قصد قربت عبادت محسوب نمی‌شود.

و اما راه حلّ سوّم، که عبادات استیجاریّه را به قصد امر «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» انجام دهد، هر چند به نظر آن بزرگوار راه حلّ مناسبی است، ولی به عقیدۀ ما خالی از اشکال نیست.

مشکل این راه حل، مشکل «دور» است. ما معتقدیم که این راه حل، مستلزم «دور» می‌باشد، و می‌دانیم که «دور» باطل است. پس این راه حل صحیح نیست.

توضیح این که: طبق این نظریّه از طریق اوامر اجاره «مثل أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» مشکل قصد قربت را حل می‌کنیم. یعنی امری که از ناحیۀ اجاره می‌آید، قصد قربت را در عبادات استیجاریّه اصلاح می‌کند.

و لکن مشکل اینجاست که باید عمل صحیحی مفروض باشد، تا با اجاره واجب شود. و إلّا، اگر بخواهیم صحّت مورد اجاره را با امر «أَوْفُوا» تصحیح کنیم، دور لازم می‌آید؛ زیرا صحّت اجاره متفرّع بر صحّت این عبادت است، در حالی که صحّت و مشروعیّت خود این عبادت استیجاری متفرّع بر صحّت اجاره و امر «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» است.

به عبارت دیگر، همان گونه که استیجار بر نماز بدون رکوع و سجود و سایر اجزا باطل است، اجاره بر نماز بدون قصد قربت نیز باطل است، پس صحّت اجاره متوقّف بر صحّت این عبادت استیجاری است، و عبادت استیجاری در فرض مسأله مشروعیّت خود را از اجاره