حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 59

ص: 66‌

شرح بیشتر داعی بر داعی

انسان گاهی برای یک کار انگیزه‌های متفاوتی دارد، و این انگیزه‌ها گاه در طول یکدیگرند و گاه در عرض یکدیگر. انگیزه‌هایی که در عرض یکدیگرند، در اینجا محلّ بحث ما نیستند «1». امّا انگیزه‌هایی که در طول یکدیگر هستند؛ مثل این که برای انجام کاری انگیزه‌ای داریم، و برای این انگیزه داعی دیگری وجود دارد، و برای داعی دوّم ممکن است انگیزۀ سومی باشد، که این سه داعی و انگیزه در طول یکدیگرند.

در عبادات نیز غالبا انگیزه‌های مختلف غیر الهی در طول انگیزۀ الهی دیده می‌شود، و کسانی که تمام عبادات خود را به طور کامل برای رضای خدا انجام دهند، و هیچ حاجت و درخواستی از او نداشته باشند کمیابند. یعنی کسی که مصداق این جملۀ حضرت علی علیه السّلام باشد:

«وجدتک أهلا للعبادة فعبدتک؛ تنها انگیزه‌ام از عبادت این است که تو را شایستۀ عبودیّت یافتم» «2» کم یافت می‌شود.

بنابراین انگیزه‌های مختلفی برای عبادت وجود دارد، که برخی از آنها مادّی و برخی هم معنوی می‌باشد؛ و گاه انگیزه‌ها، مخلوطی از انگیزه‌های مادّی و معنوی است.

______________________________
(1). مثل این که انگیزۀ شخصی در پیاده طی کردن مسیر منزل تا محلّ کار، امور مختلفی است، که در عرض یکدیگرند: الف- صرفه‌جویی در مخارج، ب- دیدار برخی از دوستانی که در مسیر راه هستند، ج- خرید کالاهای مورد نیاز که در مسیر راه است.
(2). بحار الانوار، جلد 41، صفحۀ 14، حدیث 4.