حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 62

ص: 69

کاملا بی‌اشکال باشد، آن را از صورت اجاره خارج کنیم. به این معنی که مستأجر تبرّعا و مجّانی عبادتهای مورد نظر را انجام دهد، و از سوی دیگر صاحبان عبادتهای استیجاری نیز تبرّعا و از روی میل و رضایت وجهی به آنها بپردازند.

ولی در حجّ استیجاری- که روایات خاص دارد- هیچ مانعی ندارد.

ممکن است تفاوت حج با سایر عبادات استیجاری از این نظر باشد که حج عبادت پرخرج و پرزحمتی است، بدین جهت استیجار در آن بی‌مانع است، و در واقع هزینه‌ها برای مقدّمات آن است؛ ولی نماز و روزه و مانند آن که خرج و مؤونۀ خاصّی ندارد، روایتی دربارۀ آن وارد نشده، و استیجار در آن مطرح نبوده است. و اللّه العالم.

دو راه دیگر برای حلّ مشکل قصد قربت

اشاره

در اینجا دو راه دیگر، که برای حلّ این مشکل بیان شده، و ظاهرا از شیخ انصاری است، مورد بررسی قرار می‌دهیم.

1- تحلیل ماهیّت عبادات استیجاری

اشاره

ماهیّت عبادات استیجاری در حقیقت از دو چیز تشکیل شده است: 1- نیابت 2- عبادت. نیابت یک امر توصّلی است و نیاز به قصد قربت ندارد، ولی بخش عبادی آن نیاز به قصد قربت دارد.

توضیح این که: عبادات استیجاری دو رکن اساسی دارد:

یک رکن آن نیابت است؛ یعنی «نایب» خودش را به منزلۀ شخص «منوب عنه» قرار می‌دهد، و عبادت را برای او بجا می‌آورد. تفاوتی