حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 64

ص: 71‌

2- چه کسی قصد قربت می‌کند، نایب یا منوب عنه؟

دوّمین راه برای حلّ مشکل این است که گفته شود:

در عبادتهای استیجاری، که مانند سایر عبادات نیاز به قصد قربت دارد، چه کسی باید قصد قربت کند؟ آیا نایب قصد قربت می‌کند، یا منوب عنه، یعنی شخصی که عبادت از طرف او انجام می‌شود؟!

پاسخ این سؤال چنین است: از آنجا که منوب عنه می‌خواهد با این عبادت به خداوند نزدیکتر شود پس او باید قصد قربت کند نه نایب، و منوب عنه به هنگام پرداخت وجه به نایب قصد قربت می‌کند، ولی نایب که وجه را می‌گیرد لازم نیست قصد قربت کند، و به انگیزۀ همان اجرت، عبادت را انجام می‌دهد.

بنابراین، مشکل قصد قربت را با تعدّد موضوع از بین می‌بریم.

یعنی نایب که نمی‌تواند قصد قربت کند، این قصد برای او لازم نیست، و منوب عنه که باید قصد قربت کند گرفتار تضادّی نیست، و در کار خود قصد قربت دارد.

این راه نیز قابل مناقشه است؛ زیرا منوب عنه، که قصد تقرّب إلی اللّه را دارد، با چه چیز متقرّب إلی اللّه می‌شود؟ آیا به صرف پرداخت پول و اجرت اجیر تقرّب می‌جوید؟ یا این که تقرّب زمانی حاصل می‌شود که آن عبادت انجام گردد؟ بدون شک آن چه باعث تقرّب می‌شود نفس عبادت است، نه دادن اجرت؛ در حالی که قصد قربت در این فرض مقارن با پرداخت اجرت صورت می‌گیرد، نه هنگام انجام عبادت.