حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 69

ص: 76

خلاصه این که مشهور میان فقها این است که مسافرت در ماه رمضان کراهت دارد. و عموم و اطلاق این حکم، شامل کسانی که به قصد فرار از روزه به سفر می‌روند، نیز می‌شود.

مقتضای قاعده چیست؟

قطع نظر از سایر ادلّه، آیا مقتضای قواعد جواز مسافرت است؛ یا مسافرت در ماه مبارک رمضان طبق قاعده جایز نیست؟

مقتضای قاعدۀ اوّلیّه، جواز مسافرت است. چون شارع مقدّس فرموده: (فَمَنْ کٰانَ مِنْکُمْ مَرِیضاً أَوْ عَلیٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیّٰامٍ أُخَرَ) «1» معنای آیۀ شریفه این است که مسلمانان بر دو دسته‌اند: عدّه‌ای در ماه رمضان حاضر هستند، و برخی نیز مسافر؛ آنها که مسافرند روزه بر آنها واجب نیست؛ بلکه باید قضای آن را در ماههای دیگر به جای آورند. مقتضای این تقسیم‌بندی دوگانه جواز مسافرت است. بنابراین، مقتضای قاعدۀ مستفاد از آیۀ شریفه، جواز مسافرت در ماه مبارک است.

ولی روایاتی داریم که سفر در ماه مبارک را نهی کرده، و آن را تنها در حال ضرورت اجازه می‌دهد. به این روایات توجّه کنید:

1- و فی الخصال باسناده عن علی علیه السّلام فی حدیث الأربعمائة قال:

لیس للعبد ان یخرج إلی سفر إذا دخل شهر رمضان، لقول اللّه عزّ و جلّ:

(فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ) «2» این روایت ظاهرا از مسافرت در

______________________________
(1). سورۀ بقره، آیۀ 184.
(2). وسائل الشیعة، جلد 7، ابواب من یصح منه الصوم، باب 3، حدیث 4.