حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 94

ص: 103‌

8 طرق فرار از ربا

اشاره

مثالهای فراوانی در باب ربا به عنوان حیله و راه چاره مطرح شده، که قسمتی از آن مربوط به ربای معاملاتی، و قسمت دیگر مربوط به ربای قرضی است. فقهای ما هر چند هر یک از آنها را جداگانه بحث کرده‌اند؛ ولی ما چون معتقدیم دلیل و اشکال همۀ آنها یکی است، یک جا به سراغ ادلّۀ آن می‌رویم.

1- معروف‌ترین مثال حیلۀ ربای معاملاتی، معاملۀ یک درهم و یک دینار، در مقابل دو درهم و دو دینار است (یعنی دو جنس مختلف را با هم ضمیمه کنند) که صاحب جواهر آن را در جلد 23 مطرح نموده، و بر جواز آن ادّعای اجماع کرده است.

2- مثال دیگر انجام دو معاملۀ مستقلّ از یکدیگر است. مثلا اگر بخواهیم یک من گندم خوب را در مقابل دو من گندم نامرغوب بفروشیم، ابتدا یک من گندم خوب را به مبلغ معیّنی به مشتری می‌فروشیم، سپس دو من گندم نامرغوب را از او با همان مبلغ خریداری می‌کنیم، به این طریق از آلوده شدن به ربا رهایی می‌یابیم «1».