حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 97

ص: 106‌

دلایل نظریّات چهارگانه

ادلّۀ قول مشهور (قول اوّل)

اشاره

معتقدین به جواز تمام حیله‌های فرار از ربا، عمدتا به دو دلیل استناد کرده‌اند:

دلیل اوّل: تمسّک به قواعد، عمومات و اطلاقات

اشاره

یعنی ظواهر قوانین شرع در حیله‌های مذکور رعایت شده است، پس چه مانعی دارد که انسان از حرام به سوی حلال فرار کند.

همان گونه که با اجرای صیغۀ عقد نکاح از زنا به نکاح، فرار می‌کنیم.

بنابراین، عمومات (أَوْفُوا بِالْعُقُودِ) «1» و (أَحَلَّ اللّٰهُ الْبَیْعَ) «2» و (المؤمنون عند شروطهم) «3» شامل این حیله‌ها نیز می‌گردد، و در واقع حیلۀ منفی نیست، بلکه نوعی چاره‌جویی است.

به تعبیر دیگر، در تمام موارد حیل، یک معاملۀ ظاهری، که مشمول عمومات و قواعد فوق باشد، انجام شده است، بدین جهت این راهها برای فرار از ربا مشروعیّت دارد.

نقد و بررسی

به عقیدۀ ما این دلیل قابل قبول نیست؛ زیرا حیله‌های فرار از ربا بر سه گونه است:

______________________________
(1). سورۀ مائده، آیۀ 1.
(2). سورۀ بقره، آیۀ 275.
(3). بحار الانوار، جلد 49، صفحۀ 162. و جلد 75، صفحۀ 96.