حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 98

ص: 107

گونه اوّل: حیله‌هایی که به یقین قصد جدّی در آن نیست، بلکه نشانه‌هایی وجود دارد که هدف اصلی سود و بهره، یا انجام معامله‌ی دو همجنس با اختلاف وزن، می‌باشد. بنابراین، هر چند عمومات و اطلاقات را قبول داشته، و در مورد کبرای مسأله نزاعی نداریم، ولی معتقدیم صغرای مسأله مشکل دارد. یعنی در بخش مهمّی از این حیله‌های ربا قصد جدّی و شرایط لازم برای معامله وجود ندارد. بدین جهت اطلاقات و عمومات شامل این نوع از حیله‌ها نمی‌شود.

گونه دوّم: حیله‌هایی است که قصد جدّی در آن وجود دارد، ولی عقلایی نیست.

مانند ضمیمه‌های کوچکی که به ده برابر قیمت واقعی فروخته می‌شود! در کجای دنیا، و کدام عاقل، به چنین معامله‌ای تن می‌دهد؟! چه کسی یک دستمال کوچک را به بیست، یا صد هزار تومان خریداری می‌کند؟

بنابراین، چنین معامله‌ای عاقلانه و منطقی نیست، بلکه سفهی می‌باشد، و روشن است که معامله سفهی مشروع نیست؛ زیرا «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» و «أَحَلَّ اللّٰهُ الْبَیْعَ» عقود و معاملات عقلایی متعارف را شامل می‌شود؛ نه هر عقد و معامله‌ای؛ هر چند سفهی باشد.

نتیجه این که، این دسته از حیله‌ها نیز مجاز نیست، و مشمول اطلاقات نمی‌باشد.

گونه سوّم: حیله‌هایی است که هم قصد جدّی در آن وجود دارد، و هم عقلایی است. تنها چنین حیله‌هایی مشروع، و مشمول عمومات و اطلاقات مذکور می‌باشد؛ مانند انجام دادن دو معامله مستقل به