حیله‌های شرعی و چاره‌جوئی‌های صحیح صفحه 99

ص: 108

هنگام فروش طلای ساخته شده و ساخته نشده.

البتّه این قسم نسبت به قسم اوّل و دوّم در اقلیّت است، و غالب حیله‌های ربا داخل در قسم اوّل و دوّم، که نامشروع است، می‌باشد.

دلیل دوّم: روایات خاصّه

اشاره

روایات فراوانی وجود دارد که مشهور به آن استدلال کرده‌اند.

این روایات، که هم در مورد فرار از ربای معاملاتی سخن می‌گوید، و هم فرار از ربای قرضی را مورد بحث قرار داده، به سه طایفه تقسیم می‌گردد:

طایفۀ اوّل: راه فرار از ربای «قرضی»

در اینجا به هشت روایت دست یافتیم، که مضمون غالب آنها به شرح زیر است:

اگر به کسی بدهکار هستید، و موقع پرداخت بدهی شما فرا رسیده، ولی توان پرداخت آن را ندارید، معامله‌ای با وام‌دهنده انجام دهید (مثلا کالایی به چندین برابر قیمت از او بخرید) و در ضمن معامله شرط کنید که مهلت پرداخت بدهی شما را چند ماه دیگر به تأخیر بیندازد.

به دو نمونه از این روایات توجّه فرمایید:

1- شیخ طوسی رحمه اللّه، از احمد بن محمّد، از ابن ابی عمیر، از محمّد بن اسحاق بن عمّار، و شیخ کلینی از محمّد بن یحیی، از احمد بن محمّد، چنین نقل می‌کنند:

قلت لأبی الحسن علیه السّلام یکون لی علی الرّجل دراهم، فیقول اخّرنی بها