تعزیر و گستره آن صفحه 122

ص: 137

فصل دهم: فلسفۀ تعزیرات

از آنجا که احکام الهی در انسانها گاه تأثیرگذار نیست، مگر آنها که عنایات پروردگار شامل حالشان شود، و فطرتی پاک و سالم داشته باشند، بدین جهت نیاز به تشویق و تخویف، یا تبشیر و انذار دارد تا انگیزۀ مردم را برای عمل به آن تقویت نموده، آنها را به عمل به آن فرا خواند.

و با توجّه به این که تشویق و مجازاتهای جهان آخرت گروهی از مردم را از تخلّف و جرم و گناه بازنمی‌دارد، و آنان را به انجام وظایف و واجبات سوق نمی‌دهد، چاره‌ای جز پیش‌بینی مجازاتهای دنیوی برای کسانی که از قانون تجاوز کنند، و آن را نادیده بگیرند، باقی نمی‌ماند، و این، همان چیزی است که در اصطلاح حقوق‌دان‌ها «ضمانت اجرا» نامیده شده است.

توضیح این که: وضع و جعل قوانین و مقرّرات یک مرحله است، و اجرای آن در بین مردم مطلب دیگری است. آنچه که ضامن اجرای قوانین در بین گروهی از مردم است، همان مجازاتها و عقوبتهای پیش‌بینی شده برای متخلّفین می‌باشد.

حقوق‌دان‌ها، ضمانت اجرایی را از شرایط اصلی و از ارکان قانون می‌شمرند، به گونه‌ای که قانون بدون پشتوانۀ ضمانت اجرا را نوعی نصیحت و حکم اخلاقی می‌دانند.