تعزیر و گستره آن صفحه 132

ص: 148

فدایت گردم، پس چه مقدار او را بزنم؟ فرمود: یک تازیانه! عرض کردم:

به خدا قسم اگر بداند که بیش از یک تازیانه به او نمی‌زنم تمام زندگی‌ام را از بین می‌برد. امام فرمود: در این صورت دو تازیانه بزن! عرض کردم: این کار مساوی با نابودی زندگی من است. اسحاق بن عمار می‌گوید: من در این باره آن قدر چانه زدم که امام تا پنج تازیانه اجازه دارد، سپس خشمگین شد، و فرمود: ای اسحاق! اگر مقدار تأدیب جرمی که مرتکب می‌شود را می‌دانی همان را جاری کن، و از حدّ و مرزهای الهی تجاوز مکن!»

امّا سند حدیث: در مورد عثمان بن عیسی، که این روایت را از اسحاق بن عمّار نقل کرده، سه نظریّه وجود دارد:

الف) وی از غاصبین اموال و دارایی‌های امام کاظم علیه السّلام بوده، و پس از امام صادق علیه السّلام امام هفتم را به امامت نپذیرفته است، هر چند در آخر عمر توبه کرد. بنابراین، نمی‌توان روایات وی را پذیرفت.

ب) او از اصحاب اجماع به شمار می‌رود، که جمع بزرگی شهادت بر وثاقت آنان داده‌اند.

ج) گروه سوم نه وی را مذمّت نموده، و نه تأییدش می‌کنند؛ بلکه دربارۀ او توقّف کرده، و روایاتش را نمی‌پذیرند.

بنابراین تکیه بر روایت مورد بحث به تنهایی مشکل است.

ضمنا منظور از «غلام» در روایت فوق نوجوان کم سنّ و سال می‌باشد.

خلاصه این که طایفۀ اوّل دلالت می‌کند که مقدار تأدیب 5 تا 6 شلّاق است.

[2- روایاتی دال بر سه تازیانه]

گروه دوم: روایاتی که آن را سه تازیانه می‌داند.

1- سکونی از امام صادق علیه السّلام، و آن حضرت از پدرانش، از حضرت علی علیه السّلام نقل می‌کنند که روزی عدّه‌ای از دانش‌آموزان دفتر مشق خود را به