- پیشگفتار 1
- مقدّمه 3
- فصل اوّل: تعزیر در نگاه لغتشناسان 5
- 1- راغب اصفهانی 5
- 2- ابن منظور اندلسی 8
- 3- ابن اثیر 8
- 4- ابو عبد الرحمن الخلیل 9
- 5- ابن حماد الجوهری 9
- 6- [ابن فارس] 10
- 7- صاحب کتاب قاموس 10
- 9- علّامۀ مصطفوی 11
- 8- علّامۀ طریحی 11
- [مستفاد از کلمات دهگانۀ] 12
- 10- [جعفر شریعتمداری تنظیمگر شرح و تفسیر لغات قرآن] 12
- فصل دوم: تعزیر از دیدگاه فقهای بزرگ 14
- 1- مرحوم شیخ طوسی 15
- 3- ابن ادریس 16
- 2- ابن زهره 16
- 5- مرحوم فاضل اصفهانی 17
- 4- [محقّق حلّی] 17
- 6- [صاحب جواهر] 18
- 8- [شهید ثانی] 19
- 7- [میر سید علی در «ریاض المسائل»] 19
- 10- جزیری 20
- 9- ابن قدامه 20
- نتیجه 21
- فصل سوم: نقاط اختلاف تعزیر با حدود اسلامی 22
- [مناقشاتی بر کلام ایشان] 24
- فصل چهارم: دایرۀ تعزیر، یا گناهانی که مشمول تعزیر است 25
- ادلّۀ وجوب تعزیر 26
- اشاره 26
- 1- ادلّۀ وجوب امر به معروف و نهی از منکر 26
- الف) مرحلۀ درونی و انکار باطنی 27
- ب) مرحلۀ برونی و اعتراض گفتاری 27
- توضیح بیشتر: 27
- ج) مرحلۀ عملی و فعلی 28
- تفسیری دیگر از شیخ طوسی پیرامون مرحلۀ سوم 30
- تعزیر ضامن اجرای قوانین 30
- 2- روایات عامّی که هر تخلّفی را موجب مجازات میداند. 31
- ب) امام صادق علیه السّلام خطاب به عمرو بن قیس 32
- الف) داود بن فرقد [امام صادق ع] 32
- [روایت «من الحدود ثلث جلد … »] 33
- 3- استقراء نصوص خاصّه 34
- [1- تعزیر مستمنی به دست امیر المؤمنین ع] 34
- [3- تعزیر برای همبستری در ماه رمضان] 35
- [2- تازیانه خوردن قصّهگوی در مسجد به دست امیر المؤمنین ع] 35
- [4- همبستری در روزه] 36
- [5- حکم توهین و قذف] 36
- [7- تعزیر مدعی خواب دیدن مادر خصم] 37
- [6- تعزیر هجوکننده به دست علی ع] 37
- [8- تعزیر همبستری کنندۀ به اشتباه] 38
- [10- تعزیر خفتگان در یک رختخواب] 39
- [9- تعزیر اختیار کنندۀ زنی از اهل کتاب] 39
- [12- تعزیر شهادتدهندگان به دروغ] 40
- [11- تعزیر دزدی کنندۀ آشکارا] 40
- سؤال: [آیا ترک کنندگان واجبات نیز تعزیر میشوند؟] 41
- اشاره 43
- آیا تعزیر اختصاص به گناهان کبیره دارد؟ 43
- دلایل صاحب جواهر بر انحصار تعزیر به کبائر 44
- دلایل ابن زهره و پیروانش بر گسترش تعزیر 45
- نکتهای تازه و اشکالی جدید [در اختصاص تعزیر به غیر احکام حکومتی] 47
- فصل پنجم: تعزیر منحصر به ضرب نیست! 50
- گروه اوّل: روایاتی که تعزیر را کمتر از حد میداند. 52
- [سه گروه روایت] 52
- اشاره 52
- منشأ تخصیص تعزیر به تازیانه 52
- گروه دوم: روایاتی که عدد خاصّی معیّن کرده است. 53
- گروه سوم: روایاتی که از تعزیر به کلماتی مانند «ضرب»، «جلد» و «سوط» تعبیر کرده است. 54
- نقد و بررسی روایات 55
- قرینۀ اوّل: کلمات اهل لغت 55
- قراین هفتگانه بر عدم انحصار تعزیر به ضرب 55
- قرینۀ دوم: کلمات فقهای شیعه و اهل سنّت 56
- قرینۀ سوم: روایاتی که از تعزیر تعبیر به عقوبت کرده است 57
- قرینۀ چهارم: روایاتی که از تعزیر تعبیر به تأدیب کرده است 59
- قرینۀ پنجم: روایاتی که تعزیرات غیر بدنی را مطرح کرده است 61
- الف) حبس تعزیری 61
- ب) آلوده نمودن بدن و لباس! 64
- ج) تعزیر مالی 65
- د) نهی، یکی از مراتب تعزیر است 67
- ه) اعلام جرم گناهکار برای مردم 68
- قرینۀ ششم: تمسّک به قیاس منصوص العلّة 68
- قرینۀ هفتم: عناوین ثانویّه 70
- چند یادآوری 72
- الف) مصادیق تعزیر 72
- ب) تعزیر مستقل و تعزیر تلفیقی 73
- ج) متخلّفان از جنگ تبوک 74
- اشاره 77
- سخنان بزرگان فقها و نظریّات دهگانه 77
- 1- [2-] مرحوم محقّق حلّی 77
- فصل ششم: مقدار تعزیر و معنی تخییر حاکم شرع 77
- 3- محقّق حلّی 78
- 4- ابن حمزه از فقهای قدما 79
- 5- آیة اللّه خوئی 79
- 6- ابن ادریس 79
- 10- ابو الصلاح حلبی 80
- 7- مرحوم شیخ طوسی [به نقل] از شافعی 80
- 9- از مالک [و اوزاعی] 80
- 8- از ابن ابی لیلی، و ابو یوسف 80
- اشاره 81
- خلاصۀ نظریّات دهگانه 81
- احادیث و روایات پیرامون مقدار تعزیر 81
- گروه اوّل: مقدار آن در اختیار حاکم شرع است. 82
- گروه دوم: مقدار آن کمتر از حدّ شرعی است. 83
- گروه سوم: مطلق تعزیرات محدود است. 86
- گروه چهارم: برای برخی از تعزیرات عدد تعیین شده است. 88
- طرق جمع بین روایات 92
- [سنجش گروههای چهارگانۀ روایات] 92
- احتمالات سهگانه در مورد گروه چهارم 92
- دوم: مواردی که در گروه چهارم مقدار آن تعیین شده، قانون کلّی نیست 93
- سوم: [برشمردن روایات از قبیل احکام حکومتی و قابل تغییر دانستن آن با تغییر زمان و مکان] 93
- و امّا گروه سوم، از سه جهت قابل عمل نمیباشد 94
- منظور از «ما دون الحد» چیست؟ 95
- ج) احتمال سوم آن که «ال» برای «عهد» است، و تعزیر کمتر از آن حدّ معهود میباشد 95
- الف) «ال» در کلمۀ مذکور «جنسیّه» و برای «استغراق» است 95
- ب) «ال» برای «جنس» به معنی «صرف الوجود» است 95
- مشکل صحیحۀ حمّاد 96
- [نکتهها] 98
- نکتۀ اوّل: معنی تخییر حاکم شرع 98
- نکتۀ دوم: وحدت رویّه 100
- نکتۀ سوم: تعزیرات تعلیقی 100
- تشویق و تنبیه! 101
- فصل هفتم: طرق اثبات موضوع تعزیر 103
- الف) یک بار اقرار کافی نیست 103
- ب) یک بار اقرار کافی است 104
- مستندات و ادلّۀ مسأله 105
- [سخن پیامبر در پاسخ زنی که به کنیزش نسبت زنا داد] 106
- [قائلین به تفصیل بین حقوق اللّه و حقوق النّاس] 109
- اشاره 109
- فصل هشتم: محدودۀ عفو حاکم شرع در تعزیرات 109
- کلمات فقها 109
- 2- فاضل اصفهانی 110
- ادلّه قائلین به تفصیل بین حقوق اللّه و حقوق النّاس 110
- ادلّۀ قائلین به عدم تفصیل بین حقوق اللّه و حقوق النّاس 112
- نقد و بررسی حدیث 113
- دلیل بر تفصیل بین اقرار و غیر آن 114
- اشاره 116
- فصل نهم: آیا آخرین مرحلۀ تعزیر اعدام است؟ 116
- کلمات فقها 116
- 2- ابن حمزه 117
- 1- صاحب جواهر 117
- 3- علّامۀ حلّی 118
- 4- ابن ادریس 118
- نقد و بررسی 119
- فصل دهم: فلسفۀ تعزیرات 122
- اشاره 125
- محورهای چهارگانۀ بحث 125
- فصل یازدهم: تأدیب کودکان و نوجوانان 125
- محور اوّل: مشروعیّت تأدیب 126
- کلمات فقها 126
- 2- مرحوم صاحب ریاض 127
- 4- ابن قدامه 127
- 3- امام خمینی 127
- 1- اطلاقات روایات تأدیب 128
- ادلّۀ مشروعیّت تأدیب 128
- 2- [احادیث و روایات] 129
- 3- سیرۀ عقلا و متشرّعه 129
- محور دوم: مقدار مجازات 130
- نکته: مردم در این مسأله بر سه دستهاند: 130
- [1- روایات دال بر 5 یا 6 تازیانه] 131
- [2- روایاتی دال بر سه تازیانه] 132
- [3- روایات دال بر کمتر از ده عدد] 133
- [روایات مؤیّد عدم تعیین عدد] 135
- محور سوم: مجری تأدیب کیست؟ 136
- محور چهارم: ضمان تأدیب و اجرای تعزیر 139
- 1- قال ابن قدامة: 139
- کلمات فقها 139
- 2- [صاحب جواهر] 140
- ادلّۀ طرفداران و مخالفان ضمان 141
- فصل دوازدهم: پاسخ به پرسشها «1» 145
- ب) برخی از گناهانی که تعزیر دارد 149
- ج) مقدار تعزیر 157
- د) عوامل تخفیف یا تشدید مجازاتها 159
- ه) مجری تعزیر 160
- و) تأدیب 161
- ز) فلسفۀ مجازات 161
- ط) جریان قاعدۀ درء در تعزیرات 162
- ح) تداخل مجازاتهای تعزیری 162
ص: 152
هر انسان بالغی، چه مرد باشد و چه زن، چنانچه بر غیر بالغی افترا ببندد …، و چنانچه نابالغی چنین کند تأدیب میگردد.»
این روایت از نظر سند ضعیف است.
4- در روایت ابو مریم «1» به نقل از امام صادق علیه السّلام، که در مباحث سابق گذشت «2»، نیز تأدیب غیر بالغ به صورت مطلق و بدون تعیین مقدار بیان شده است.
5- ابو بصیر در حدیث دیگری از امام صادق علیه السّلام چنین نقل میکند:
«انّ فی کتاب علیّ علیه السّلام اذا اخذ الرّجل مع غلام فی لحاف مجرّدین ضرب الرّجل و ادّب الغلام «3»؛
در کتاب علی علیه السّلام آمده است که هرگاه مرد بالغ و نوجوان نابالغی را به صورت برهنه در بستر واحدی بیابند، بر مرد حدّ شرعی جاری میشود، و نوجوان تأدیب میگردد.»
نتیجه این که روایات مذکور و روایات مشابه دیگر از جهت مقدار تأدیب مطلق است. و این روایات نشان میدهد که تأدیب حدّ خاصّی ندارد.
محور سوم: مجری تأدیب کیست؟
ولیّ طفل و معلّم و حاکم شرع حق تأدیب افراد نابالغ را دارند.
امّا والی و حاکم شرع حق تأدیب طفل را به هنگام ارتکاب منکرات
______________________________
(1). وسائل الشیعة، جلد 18، ابواب حدّ الزنا، باب 9، حدیث 2.
(2). روایت مذکور در صفحۀ 99 بطور کامل نقل شده است.
(3). وسائل الشیعة، جلد 18، ابواب حدّ اللواط، باب 3، حدیث 7.