- پیشگفتار 1
- مقدّمه 3
- 1- راغب اصفهانی 5
- فصل اوّل: تعزیر در نگاه لغتشناسان 5
- 2- ابن منظور اندلسی 8
- 3- ابن اثیر 8
- 4- ابو عبد الرحمن الخلیل 9
- 5- ابن حماد الجوهری 9
- 6- [ابن فارس] 10
- 7- صاحب کتاب قاموس 10
- 8- علّامۀ طریحی 11
- 9- علّامۀ مصطفوی 11
- 10- [جعفر شریعتمداری تنظیمگر شرح و تفسیر لغات قرآن] 12
- [مستفاد از کلمات دهگانۀ] 12
- فصل دوم: تعزیر از دیدگاه فقهای بزرگ 14
- 1- مرحوم شیخ طوسی 15
- 3- ابن ادریس 16
- 2- ابن زهره 16
- 4- [محقّق حلّی] 17
- 5- مرحوم فاضل اصفهانی 17
- 6- [صاحب جواهر] 18
- 7- [میر سید علی در «ریاض المسائل»] 19
- 8- [شهید ثانی] 19
- 10- جزیری 20
- 9- ابن قدامه 20
- نتیجه 21
- فصل سوم: نقاط اختلاف تعزیر با حدود اسلامی 22
- [مناقشاتی بر کلام ایشان] 24
- فصل چهارم: دایرۀ تعزیر، یا گناهانی که مشمول تعزیر است 25
- اشاره 26
- ادلّۀ وجوب تعزیر 26
- 1- ادلّۀ وجوب امر به معروف و نهی از منکر 26
- الف) مرحلۀ درونی و انکار باطنی 27
- ب) مرحلۀ برونی و اعتراض گفتاری 27
- توضیح بیشتر: 27
- ج) مرحلۀ عملی و فعلی 28
- تعزیر ضامن اجرای قوانین 30
- تفسیری دیگر از شیخ طوسی پیرامون مرحلۀ سوم 30
- 2- روایات عامّی که هر تخلّفی را موجب مجازات میداند. 31
- ب) امام صادق علیه السّلام خطاب به عمرو بن قیس 32
- الف) داود بن فرقد [امام صادق ع] 32
- [روایت «من الحدود ثلث جلد … »] 33
- 3- استقراء نصوص خاصّه 34
- [1- تعزیر مستمنی به دست امیر المؤمنین ع] 34
- [3- تعزیر برای همبستری در ماه رمضان] 35
- [2- تازیانه خوردن قصّهگوی در مسجد به دست امیر المؤمنین ع] 35
- [4- همبستری در روزه] 36
- [5- حکم توهین و قذف] 36
- [7- تعزیر مدعی خواب دیدن مادر خصم] 37
- [6- تعزیر هجوکننده به دست علی ع] 37
- [8- تعزیر همبستری کنندۀ به اشتباه] 38
- [10- تعزیر خفتگان در یک رختخواب] 39
- [9- تعزیر اختیار کنندۀ زنی از اهل کتاب] 39
- [11- تعزیر دزدی کنندۀ آشکارا] 40
- [12- تعزیر شهادتدهندگان به دروغ] 40
- سؤال: [آیا ترک کنندگان واجبات نیز تعزیر میشوند؟] 41
- اشاره 43
- آیا تعزیر اختصاص به گناهان کبیره دارد؟ 43
- دلایل صاحب جواهر بر انحصار تعزیر به کبائر 44
- دلایل ابن زهره و پیروانش بر گسترش تعزیر 45
- نکتهای تازه و اشکالی جدید [در اختصاص تعزیر به غیر احکام حکومتی] 47
- فصل پنجم: تعزیر منحصر به ضرب نیست! 50
- گروه اوّل: روایاتی که تعزیر را کمتر از حد میداند. 52
- [سه گروه روایت] 52
- اشاره 52
- منشأ تخصیص تعزیر به تازیانه 52
- گروه دوم: روایاتی که عدد خاصّی معیّن کرده است. 53
- گروه سوم: روایاتی که از تعزیر به کلماتی مانند «ضرب»، «جلد» و «سوط» تعبیر کرده است. 54
- نقد و بررسی روایات 55
- قرینۀ اوّل: کلمات اهل لغت 55
- قراین هفتگانه بر عدم انحصار تعزیر به ضرب 55
- قرینۀ دوم: کلمات فقهای شیعه و اهل سنّت 56
- قرینۀ سوم: روایاتی که از تعزیر تعبیر به عقوبت کرده است 57
- قرینۀ چهارم: روایاتی که از تعزیر تعبیر به تأدیب کرده است 59
- قرینۀ پنجم: روایاتی که تعزیرات غیر بدنی را مطرح کرده است 61
- الف) حبس تعزیری 61
- ب) آلوده نمودن بدن و لباس! 64
- ج) تعزیر مالی 65
- د) نهی، یکی از مراتب تعزیر است 67
- ه) اعلام جرم گناهکار برای مردم 68
- قرینۀ ششم: تمسّک به قیاس منصوص العلّة 68
- قرینۀ هفتم: عناوین ثانویّه 70
- چند یادآوری 72
- الف) مصادیق تعزیر 72
- ب) تعزیر مستقل و تعزیر تلفیقی 73
- ج) متخلّفان از جنگ تبوک 74
- 1- [2-] مرحوم محقّق حلّی 77
- اشاره 77
- سخنان بزرگان فقها و نظریّات دهگانه 77
- فصل ششم: مقدار تعزیر و معنی تخییر حاکم شرع 77
- 3- محقّق حلّی 78
- 5- آیة اللّه خوئی 79
- 4- ابن حمزه از فقهای قدما 79
- 6- ابن ادریس 79
- 10- ابو الصلاح حلبی 80
- 7- مرحوم شیخ طوسی [به نقل] از شافعی 80
- 9- از مالک [و اوزاعی] 80
- 8- از ابن ابی لیلی، و ابو یوسف 80
- اشاره 81
- احادیث و روایات پیرامون مقدار تعزیر 81
- خلاصۀ نظریّات دهگانه 81
- گروه اوّل: مقدار آن در اختیار حاکم شرع است. 82
- گروه دوم: مقدار آن کمتر از حدّ شرعی است. 83
- گروه سوم: مطلق تعزیرات محدود است. 86
- گروه چهارم: برای برخی از تعزیرات عدد تعیین شده است. 88
- [سنجش گروههای چهارگانۀ روایات] 92
- طرق جمع بین روایات 92
- احتمالات سهگانه در مورد گروه چهارم 92
- دوم: مواردی که در گروه چهارم مقدار آن تعیین شده، قانون کلّی نیست 93
- سوم: [برشمردن روایات از قبیل احکام حکومتی و قابل تغییر دانستن آن با تغییر زمان و مکان] 93
- و امّا گروه سوم، از سه جهت قابل عمل نمی‌باشد 94
- منظور از «ما دون الحد» چیست؟ 95
- الف) «ال» در کلمۀ مذکور «جنسیّه» و برای «استغراق» است 95
- ب) «ال» برای «جنس» به معنی «صرف الوجود» است 95
- ج) احتمال سوم آن که «ال» برای «عهد» است، و تعزیر کمتر از آن حدّ معهود میباشد 95
- مشکل صحیحۀ حمّاد 96
- نکتۀ اوّل: معنی تخییر حاکم شرع 98
- [نکتهها] 98
- نکتۀ دوم: وحدت رویّه 100
- نکتۀ سوم: تعزیرات تعلیقی 100
- تشویق و تنبیه! 101
- الف) یک بار اقرار کافی نیست 103
- فصل هفتم: طرق اثبات موضوع تعزیر 103
- ب) یک بار اقرار کافی است 104
- مستندات و ادلّۀ مسأله 105
- [سخن پیامبر در پاسخ زنی که به کنیزش نسبت زنا داد] 106
- اشاره 109
- [قائلین به تفصیل بین حقوق اللّه و حقوق النّاس] 109
- کلمات فقها 109
- فصل هشتم: محدودۀ عفو حاکم شرع در تعزیرات 109
- 2- فاضل اصفهانی 110
- ادلّه قائلین به تفصیل بین حقوق اللّه و حقوق النّاس 110
- ادلّۀ قائلین به عدم تفصیل بین حقوق اللّه و حقوق النّاس 112
- نقد و بررسی حدیث 113
- دلیل بر تفصیل بین اقرار و غیر آن 114
- فصل نهم: آیا آخرین مرحلۀ تعزیر اعدام است؟ 116
- کلمات فقها 116
- اشاره 116
- 1- صاحب جواهر 117
- 2- ابن حمزه 117
- 3- علّامۀ حلّی 118
- 4- ابن ادریس 118
- نقد و بررسی 119
- فصل دهم: فلسفۀ تعزیرات 122
- اشاره 125
- فصل یازدهم: تأدیب کودکان و نوجوانان 125
- محورهای چهارگانۀ بحث 125
- محور اوّل: مشروعیّت تأدیب 126
- کلمات فقها 126
- 4- ابن قدامه 127
- 2- مرحوم صاحب ریاض 127
- 3- امام خمینی 127
- 1- اطلاقات روایات تأدیب 128
- ادلّۀ مشروعیّت تأدیب 128
- 2- [احادیث و روایات] 129
- 3- سیرۀ عقلا و متشرّعه 129
- نکته: مردم در این مسأله بر سه دستهاند: 130
- محور دوم: مقدار مجازات 130
- [1- روایات دال بر 5 یا 6 تازیانه] 131
- [2- روایاتی دال بر سه تازیانه] 132
- [3- روایات دال بر کمتر از ده عدد] 133
- [روایات مؤیّد عدم تعیین عدد] 135
- محور سوم: مجری تأدیب کیست؟ 136
- محور چهارم: ضمان تأدیب و اجرای تعزیر 139
- 1- قال ابن قدامة: 139
- کلمات فقها 139
- 2- [صاحب جواهر] 140
- ادلّۀ طرفداران و مخالفان ضمان 141
- فصل دوازدهم: پاسخ به پرسشها «1» 145
- ب) برخی از گناهانی که تعزیر دارد 149
- ج) مقدار تعزیر 157
- د) عوامل تخفیف یا تشدید مجازاتها 159
- ه) مجری تعزیر 160
- و) تأدیب 161
- ز) فلسفۀ مجازات 161
- ط) جریان قاعدۀ درء در تعزیرات 162
- ح) تداخل مجازاتهای تعزیری 162
ص: 155
شرایط و قیود خاصّی دارند. ولی باز تکرار می‌کنیم تا ضرورتی نباشد باید از این کار پرهیز کرد.
محور چهارم: ضمان تأدیب و اجرای تعزیر
اشاره
اگر شخص نابالغ، که تحت تأدیب قرار می‌گیرد، بر اثر مجازات رنگ پوست بدنش، سیاه، یا سرخ، یا کبود گردد، یا مجروح شود، یا این کار منتهی به مرگ وی گردد، آیا عامل و مباشر مجازات ضامن خواهد بود؟
مشهور در بین علمای ما ضمان، و معروف در میان فقهای اهل سنّت عدم ضمان است!
کلمات فقها
اشاره
به کلمات چند تن از فقهای اسلام در این زمینه توجّه فرمایید:
1- قال ابن قدامة:
و اذا مات من التعزیر لم یجب ضمانه و بهذا قال مالک و ابو حنیفة. و قال الشافعی یضمنه … و لیس علی الزوج ضمان الزوجة اذا تلفت من التأدیب المشروع فی النشوز و لا علی المعلم اذا ادب صبیه الادب المشروع و به قال مالک … و قال الشافعی و ابو حنیفة یضمن «1»؛
هرگاه مجرم به هنگام تعزیر بمیرد کسی ضامن خون وی نمی‌باشد، همان گونه که مالک و ابو حنیفه (دو تن از فقهای اربعۀ اهل سنّت) معتقد
______________________________
(1). المغنی، جلد 10، صفحۀ 344.