تعزیر و گستره آن صفحه 18

ص: 29

التعزیر فی کلامه و کلام غیره لما دون الضرب من مراتب الانکار «1»؛

تعزیر در ترک هر واجب و انجام هر حرامی واجب است، البتّه مشروط بر این که با توبیخ و سرزنش و نهی و مانند آن از تکرار آن چشم‌پوشی نکند (وگرنه باید به همین امور قناعت کرد.) و دلیل بر وجوب تعزیر، ادلّۀ نهی از منکر است. و امّا اگر بدون شلّاق و تنبیه بدنی از تکرار گناه صرفنظر کند، دلیلی بر ضرب جز در موارد خاصّی که در روایت آمده نداریم.»

6- [صاحب جواهر]

فقیه ماهر و برجسته، صاحب جواهر «2»، که فقها و مجتهدین عصر ما بی‌نیاز از آرای فقهی وی نیستند، پس از نقل کلام فاضل اصفهانی، می‌فرماید:

«قلت قد یستفاد التعمیم مما دل علی «انّ لکلّ شی‌ء حدّا و لمن تجاوز الحدّ حدّ «3»» بناء علی ان المراد من الحد فیه التعزیر الفعلی. مضافا الی امکان استفادته ایضا من استقراء النصوص «4»؛

وسعت دایرۀ تعزیر از این روایت که می‌فرماید: «هر چیزی حد و اندازه‌ای دارد، و هر کسی از آن حدّ و مرز تجاوز کند مجازات می‌گردد» استفاده می‌شود، مشروط بر این که منظور از حد در روایت فوق تعزیر فعلی باشد. علاوه بر این که این مطلب از روایات دیگر نیز بدست می‌آید.»

______________________________
(1). کشف اللثام، جلد 2، صفحۀ 415.
(2). محمد حسن بن الشیخ باقر بن الشیخ عبد الرحیم بن آغا محمد الصغیر بن عبد الرحیم الشریف الکبیر، معروف به صاحب جواهر، از فقهای ژرف‌اندیش و نکته سنج و عمیق شیعه است، که یکی از مفصّل‌ترین کتب فقهی استدلالی شیعه را به رشتۀ تحریر در آورده است. ولادت وی را در آغاز قرن سیزدهم، و وفاتش را در ماه شعبان سال 1266 ه- ق ذکر کرده‌اند.
(3). وسائل الشیعة، جلد 18، ابواب مقدّمات الحدود، باب 2، احادیث 1 و 2 و 3 و 5.
(4). جواهر الکلام، جلد 4، صفحۀ 254.