تعزیر و گستره آن صفحه 24

ص: 35

تمام حدود جز حدّ قذف حقّ اللّه است «1».

[مناقشاتی بر کلام ایشان]

مرحوم شهید اوّل هر چند تفاوتهای حدّ و تعزیر را به صورت گسترده بیان کرده، امّا مناقشاتی بر کلام ایشان وارد است. از جمله:

الف) برخی از تفاوتهای مذکور قابل ادغام در یکدیگر هستند؛ مثلا تفاوت سوم و هشتم در حقیقت یکی محسوب می‌شود.

ب) استثنائی که در فرق هفتم مطرح کرده، و در حدّ محارب حاکم شرع را مخیّر دانستند صحیح نیست؛ زیرا انواع سه‌گانۀ مجازات در حدّ محارب به خاطر اشکال مختلف جرم است، وگرنه در شکل واحد آن تخییری وجود ندارد.

سؤال: آیا حاکم شرع در حدّ لواط- البتّه در برخی موارد- بین مجازاتهای چهارگانه مخیّر نمی‌باشد؟

پاسخ: درست است که حاکم در آنچه گفتید مخیّر بین چهار چیز است، ولی همۀ آنها مصداق یک حدّ محسوب می‌شود، و آن قتل است. به تعبیر دیگر، در اصل حد که قتل است مخیّر نیست، بلکه در نوع و کیفیّت آن تخییر دارد.

ج) علاوه بر قذف، حدّ سرقت نیز جنبۀ حقّ النّاس دارد. بدین جهت، اگر مالک قبل از شکایت گذشت کند، حد ساقط می‌گردد.

نتیجه این که، هر چند در بخشهایی از کلام شهید اوّل اشکالاتی به نظر می‌رسد، ولی به طور کلّی کلام ایشان تفاوتهای حدود و تعزیرات را به روشنی بیان می‌کند.