تعزیر و گستره آن صفحه 33

ص: 45

نامشروع مالی بدست آورده، و از آن قانون تجاوز کرده‌اند، دست آنها به عنوان مجازات (البتّه با شرایط خاصّی) قطع می‌گردد. (همان گونه که) برای نکاح و ازدواج قانونی قرار داده، و بر متجاوزان از قانون نکاح اگر مجرّد باشند یکصد تازیانه زده می‌شود، و اگر همسر داشته (و واجد بقیّۀ شرایط احصان نیز باشند) رجم می‌شوند.»

[روایت «من الحدود ثلث جلد … »]

روایات «1» دیگری نیز به همین مضمون وجود دارد.

منظور از «حدّ» در ابتدای دو روایت مذکور قانون، و در قسمت دوم آن مجازاتهایی است که شامل حدود و تعزیرات هر دو می‌شود. زیرا کلمۀ حدّ معنای وسیعی دارد که شامل تعزیرات نیز می‌گردد، و اختصاص به حدّ مصطلح ندارد. مثلا در روایت زیر حد به معنای تعزیر است:

«عن ابی جعفر علیه السّلام قال: «من الحدود ثلث جلد و من تعدّی ذلک علیه حدّ «2»؛

بخشی از حدود شامل 3/ 1 تازیانه می‌شود، هرگاه مجری حد از این مقدار تجاوز کند تعزیر می‌گردد.»

علاوه بر این، اگر منظور از حدّ در روایات مورد بحث حدود مصطلح و معیّن باشد، تخصیص اکثر لازم می‌آید، و این مطلب از نظر عقل ناپسند است. زیرا هزاران حکم شرعی داریم که تنها ده مورد آن (تقریبا) حدّ معیّن و خاص دارد؛ اگر بگوییم منظور از حد در آن روایات حدود شرعیّه است، باید غیر از حدود دهگانه تمام احکام شرعی را استثنا کنیم، و این، تخصیص اکثر مستهجن محسوب می‌شود.

______________________________
(1). وسائل الشیعة، جلد 18، ابواب مقدّمات الحدود، باب 2، حدیث 2 و 5، و باب 3، حدیث 2 و 5.
(2). وسائل الشیعة، جلد 18، ابواب مقدّمات الحدود، باب 3، حدیث 7.