تعزیر و گستره آن صفحه 55

ص: 68

مقدار یقینی، که همان تازیانه است، بسنده نموده، و از بقیّه- که مشکوک است- صرفنظر کنیم.

نقد و بررسی روایات

در برابر گروه سه‌گانۀ روایات و دلیلهای دیگر، نشانه‌ها و قراینی وجود دارد که دلیل بر عمومیّت و گسترش معنای تعزیر، و عدم انحصار آن در مجازات بدنی است. به تعبیر دیگر، هر چند ظاهر برخی از روایات و کلمات تعدادی از فقها انحصار تعزیر در تازیانه است، ولی قراین هفت‌گانه‌ای در دست داریم که بر خلاف این مطلب گواهی داده، و تعزیر را به هر گونه مجازاتی- اعمّ از بدنی و غیر آن- تفسیر می‌کند.

با توجّه به این قراین، باید آنچه بر خلاف آن است، و تعزیر را منحصر در شلّاق می‌داند را، حمل بر فرد شایع تعزیر نماییم، نه این که آن را مصداق یگانۀ تعزیر بشماریم. بنابراین در تعزیرات علاوه بر شلّاق و تازیانه، می‌توان از دیگر مجازات‌ها نیز بهره گرفت، بلکه گاه واجب است تعزیر غیر بدنی را انتخاب کرد، که شرح آن خواهد آمد.

اینک به قراین هفتگانه توجّه کنید:

قراین هفتگانه بر عدم انحصار تعزیر به ضرب

قرینۀ اوّل: کلمات اهل لغت

همان گونه که در مباحث آغازین گذشت، کارشناسان لغت تصریح کردند که تعزیر، ردع و منع و تأدیب است، و تازیانه و شلّاق، مصداق روشن و فرد