تعزیر و گستره آن صفحه 9

ص: 19

من اذاه، و لهذا قیل للتأدیب الذی هو دون الحدّ تعزیر، لأنّه یمنع الجانی ان یعاود الذنب «1»»

عبارت ابن اثیر، با مختصر تفاوتی، عین قسمتی از کلام ابن منظور است، بدین جهت ترجمۀ آن را تکرار نمی‌کنیم.

4- ابو عبد الرحمن الخلیل

«2» از دیگر لغت‌شناسانی است که کلام او را در تفسیر واژۀ تعزیر برای شما انتخاب کرده‌ایم. وی می‌گوید:

«و التعزیر ضرب دون الحد … و التعزیر النصرة «3»؛ تعزیر به معنای شلّاقهای کمتر از حد … و نیز به معنای نصرت و یاری رساندن است.»

5- ابن حماد الجوهری

«4»، نویسندۀ کتاب الصحاح، تعزیر را چنین تفسیر می‌کند:

«التعزیر: التعظیم و التوقیر. و التعزیر ایضا: التأدیب، و منه سمی الضرب دون الحد تعزیرا؛ «5»

تعزیر به معنی تعظیم و بزرگداشت است. معنای دیگر آن تأدیب

______________________________
(1). النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، جلد 3، صفحۀ 228.
(2). وی از قدیمی‌ترین علمای لغت می‌باشد. در سال 100 ه- ق به دنیا آمد، و پس از هفتاد و پنج سال به دیار باقی شتافت. کتاب وی از معتبرترین کتابهای لغت شمرده می‌شود.
(3). کتاب العین، جلد اوّل، صفحۀ 351.
(4). اسماعیل بن حماد الجوهری از اعجوبه‌های عصر خویش به شمار می‌رفت. وی، که اصالتا ترک زبان بود، سفرهای زیادی به شهرهای مختلف ایران و کشورهای دیگر داشت.

به هنگام عزیمت به خراسان در شهر قدیمی دامغان مهمان ابو علی الحسن بن علی- که از بزرگان نویسندگان عصر خود به شمار می‌رفت- شد، و مورد تکریم وی قرار گرفت، و مدّتی نزد او شاگردی کرد. تاریخ وفات وی را جمادی الاولی سال 453 ه- ق نوشته‌اند.

(5). الصحاح، جلد 2، صفحۀ 744.