پاسخ به پرسش هایی پیرامون مجازات های اسلامی و حقوق بشر صفحه 46

الشهر الحرام ما دیته؟ قال: «دیه و ثلث». «1» دلالت این حدیث بر وجوب تغلیظ نسبت به قتل عمد در آن ماهها روشن است، ولی اطلاق آن نسبت به قتل خطایی محض مشکل است؛ زیرا تغلیظ نوعی کیفر مازاد بر اصل دیۀ متعارف است، و کیفر به لحاظ گناه و ارتکاب عمدی عملِ حرام است و این امر تنها در قتل عمد یا در نهایت شبه عمد که نوعی تقصیر در آن وجود دارد قابل تصور و پذیرش است، به خصوص اینکه اصل مسألۀ حرمت نهادن به ماههای مزبور و حرام بودن قتل و قتال در آنها پیش از اسلام بوده و به امضای شریعت اسلام نیز رسیده است، و بدیهی است آنچه در آن ماهها حرام بوده قتل عمدی و اختیاری بوده است نه قتل خطایی محض که از حیطۀ اراده و اختیار انسان خارج است.

اما روایت زراره از امام باقر علیه السلام قال: سألته عن رجل قتل رجلًا خطأً فی الشهر الحرام قال: «تغلّظ علیه الدیه و علیه عتق رقبه او صیام شهرین متتابعین من اشهر الحرام ...» «2» علاوه بر اینکه ذیل آن مورد تأمل است ممکن است مراد از قتل خطایی در آن قتل خطایی شبیه عمد باشد؛ همان طور که در برخی از روایاتی که متعرض تبیین انواع قتل شده، بر قتل شبه عمد، قتل خطایی اطلاق گردیده است. «3»

در هر صورت حکم به تغلیظ در مورد قتل خطایی محض مشکل

______________________________
(1)- وسائل الشیعه، ابواب دیات النفس، باب 3، حدیث 1.
(2)-

همان، ابواب بقیه الصوم الواجب، باب 7، حدیث 1.

(3)- همان، ابواب قصاص النفس، باب 11، حدیث 7.