پاسخ به پرسش هایی پیرامون مجازات های اسلامی و حقوق بشر صفحه 8

3- بررسی تاریخ دیه، قبل و بعد از اسلام.

4- بررسی دیدگاههای موجود در باب دیات و دیدگاههای فقهای مذاهب اسلامی در باب ماهیت دیات.

5- تبیین ماهیت دیات با توجه به اقسام سه گانه جنایات (خطای محض، شبه عمد و عمد).

6- مقایسه ضمان دیه با نهادهای مشابه موجود در سایر نظامهای حقوقی (مثلًا قانون مسئولیت مدنی).

ب- نحوه محاسبه و تعیین دیه در عصر حاضر

در این زمینه دو مسئلۀ قابل طرح است:

1- با توجه به این که در حال حاضر در جامعۀ ما پول به عنوان مبنای اصلی مبادلات و معیار تعیین قیمت اشیاء نقش اساسی دارد آیا صحیح است که در متن قانون کالاهایی چون شتر، گاو، گوسفند، حلّه، درهم و دینار که در عصر حاضر تهیۀ آنها با خصوصیات ذکر شده در قانون مجازات اسلامی یا از اساس ممکن نیست و یا لااقل برای همۀ افراد جامعه به سهولت امکان ندارد، مبنای تعیین خسارت و یا وضع مجازات قرار گیرد؟

آیا می توان شیوۀ مناسب با عرف جامعه برای تبیین دیه و خسارات درنظر گرفت؟

آیا این امور شش گانه اصل هستند یا نه؟ یا یکی اصل است و بقیه بر

مجازات های اسلامی و

حقوق بشر، ص: 18

پایۀ آن تعیین شده اند؟ آیا عین انواع شش گانه موضوعیت دارد یا قیمت اجناس مورد نظر شارع مقدس بوده است؟ «1»

2- با توجه به تفاوت فاحشی که در عصر حاضر از جهت ارزش ریالی میان امور شش گانۀ یاد شده به وجود آمده است، آیا بازگذاشتن دست جانی (قاتل) در انتخاب یکی از این شش چیز صحیح است؟

برای روشن شدن موضوعات بالا موارد زیر قابل طرح هستند:

1- مبدأ تاریخی جعل شتر به عنوان دیه و بررسی این موضوع که چه زمینه های اجتماعی و تاریخی باعث شده است که شتر مبنای اخذ دیه قرار گیرد؟

2- بررسی نسبت مقادیر شش گانه دیات با یکدیگر و ریشه یابی تاریخی تعیین سایر مقادیر.

1: یکصد شتر سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشند.

2: دویست گاو سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشند.

3: یک هزار گوسفند سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشند.

4: دویست دست لباس سالم از حلّه های یمن.

5: یک هزار دینار مسکوک سالم و غیر مغشوش که هر دینار یک مثقال شرعی طلا به وزن 18 نخود است.

6: ده هزار درهم مسکوک سالم و غیر مغشوش که هر درهم به وزن 6/ 12 نخود نقره می باشد.

تبصره: قیمت هریک از امور شش گانه در صورت تراضی طرفین یا تعذر همۀ آنها پرداخت می شود.»