آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 19

ص: 28

که مسأله مربوط به عِرض و آبروی اوست- لااقل با دیگران مساوی است. پس، چرا باید از شهادت دادن محروم شود؛ و به چه دلیل ادلّه از شهادت وی انصراف دارد؟

علاوه بر مطالب گذشته، روایاتی داریم که در خصوص مرد و زن وارد شده، و مفاد آن‌ها شهادت دادن شوهر و زن به نفع یکدیگر یا بر ضرر هم‌دیگر است. و صرف زوجیّت سبب محرومیّت آن دو از شهادت نمی‌شود. این فرع نیز از مصادیق همان کلّی است؛ زوج قصد دارد همراه دیگر شهود به عمل شنیعی که از همسرش سر زده است، شهادت بدهد.

بررسی مفاد آیه‌ی لعان

استثنای مذکور در آیه‌ی شریفه که می‌فرماید: وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ أَزْوَ جَهُمْ وَ لَمْ یَکُن لَّهُمْ شُهَدَآءُ إِلَّآ أَنفُسُهُمْ[20]- «کسانی که همسران خود را به زنا رمی می‌کنند و شاهدی غیر از خودشان ندارند»- منقطع است یا متصّل؟

ظهورِ استثنا در استثنای متّصل است؛ منتها در جایی که فقط شوهر باشد؛ شهادت یک نفر نقشی ندارد. امّا در فرع مذکور، غیر از شوهر، سه نفر دیگر نیز هستند که با وجود آن‌ها چهار شاهد تکمیل می‌شوند. در این‌جا «یکون شهداء غیر أنفسهم» صادق است.

بنابراین، آیه‌ی شریفه در این معنا ظهور دارد که شوهر به عنوان یک شاهد مطرح است.

مؤیّد این مطلب، آن است که در ادامه‌ی آیه شریفه، خداوند متعال می‌فرماید:

فَشَهدَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهدَ تِ‌م بِاللَّهِ إِنَّهُ‌و لَمِنَ الصدِقِینَ[21]. از آیه به ذهن می‌آید: در صورتی که شوهر زوجه‌ی خود را به زنا رمی کند و غیر از خودش گواه و شاهدی نداشته باشد، چهار بار شهادت دادن او به منزله‌ی چهار شاهد است؛ گویا اگر چهار شاهد وجود داشت، دیگر مسأله‌ی لعان مطرح نبوده؛ امّا در اثر نبودن چهار شاهد، نوبت به چهار شهادت می‌رسد و بر شهادت‌های چهارگانه‌ی زوج، اثر شهادت چهار شاهد مترتّب می‌شود.

در باب اقرار نیز مسأله از همین مقدار است. زنی که آبستن بود و خدمت