آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 261

ص: 277

[شرائط القاذف]

[مسألة 1- یعتبر فی القاذف البلوغ والعقل، فلو قذف الصبیّ لم یحدّ، وإن قذف المسلم البالغ العاقل، نعم لو کان ممیّزاً یؤثّر فیه التأدیب، ادّب علی حسب رأی الحاکم وکذا المجنون، وکذا یعتبر فیه الاختیار، فلو قذف مکرهاً لا شی‌ء علیه، والقصد، فلو قذف ساهیاً أو غافلًا أو هزلًا لم یحدّ.]

شرایط قاذف

اشاره

قذف در صورتی می‌تواند در وجوب حدّ مؤثّر باشد که به حرمت فعلیّه متّصف گردد؛ یعنی بر قذف محرم حدّ مترتّب است. لذا، در گذشته یکی از راه‌های اثبات حرمت فعل را ثبوت حدّ بر آن دانستیم؛ چرا قذف حرام است؟ زیرا، بر این عمل حدّ ثابت می‌شود. امر غیر حرام معنا ندارد حدّ داشته باشد؛ لیکن در باب تعزیر مسأله این‌گونه نیست؛ تعزیر جنبه‌ی تأدیبی دارد و در آن مصلحت اجتماع رعایت شده است. از این‌رو، ثبوت تعزیر کاشف از حرمت فعل نیست؛ به خلاف حدّ که باید موضوعش اتصاف به حرمت فعلیّه داشته باشد تا حدّ بر آن ثابت شود.

با توجّه به مطالب بالا، روشن می‌شود یکسری شرایط در باب قاذف معتبر است تا عملش به حرمت فعلیّه متّصف گردد. همانند: بلوغ، عقل، اختیار و قصد. اگر این خصوصیّات نباشد، قذف مُعَنْوَن به حرمت نمی‌شود؛ و حدّ بر آن نیز مترتّب نمی‌گردد.

بنابراین، اگر از کودک غیر بالغی قذف سر زند، هرچند مقذوفش فرد بالغ مسلمان عفیف به تمام معنا باشد، قذف کودک چون حرمت فعلیه ندارد، بر آن حدّی نیست. و به همین ترتیب، اگر مجنونی قاذف بود، هرچند مقذوفش مسلمان عاقل کامل باشد، حدّی نمی‌خورد؛ بلکه در پاره‌ای از موارد تعزیر می‌گردد.

علّت ثبوت تعزیر، لطمه وارد شدن به حیثیّت اجتماعی یک فرد مسلمان است. کودک نابالغ حقّ ندارد افراد عفیف و پاکدامن را به باد تهمت و نسبت ناروا بگیرد. نباید چنین عملی در خارج محقّق گردد؛ لذا، کودک را تعزیر و تأدیب می‌کنند. امّا مجنون دو حالت دارد: یکی مجنونی که غیر ممیّز به تمام معنا باشد؛ وقتی به او تازیانه می‌زنند، نمی‌داند در