آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 286

ص: 302

1- اگر جماعتی را به صورت متعدّد یا به بیش از یک کلمه قذف کند، به نفع هر کدام حدّی ثابت می‌گردد؛ فرقی بین مطالبه‌ی به نحو اجتماع یا متفرّق نیست.

2- اگر جماعتی را به یک لفظ قذف کرد، بین مطالبه‌ی دسته جمعی که یک حدّ ثابت است و مطالبه‌ی متفرّقانه که بر هر مطالبه‌ای حدّی می‌باشد، تفصیل داده‌اند.

فتوایی که در تحریرالوسیله مطرح شده، فتوای مشهور است؛ و بر آن ادّعای اجماع کرده‌اند؛ و منشأ آن هم روایات است. خلاصه نظر مشهور این است که «إذا کان القذف متعدّداً فالحدّ متعدّد وإن کان واحداً ففیه تفصیل بین المطالبة مجتمعاً فالحدّ واحد ومتعدّداً فالحدّ متعدّد».

مرحوم اسکافی[550] در مقابل مشهور می‌گوید: اگر قذف به کلمه‌ی واحد باشد، یک حدّ ثابت است؛ خواه مطالبه به نحو اجتماع باشد یا تفرّق؛ ولی اگر به الفاظ متعدّد باشد، بین مطالبه گروهی و فردی تفصیل می‌دهد.

در این مسأله چهار روایت داریم که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

1- وعن محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد، عن علیّ بن الحکم، عن أبان بن عثمان، عن الحسن العطّار، قال: قلت لأبی عبداللَّه علیه السلام رجل قذف قوماً قال: بکلمة واحدة؟ قلت: نعم، قال: یضرب حدّاً واحداً: فإن فرّق بینهم فی القذف ضرب لکلّ واحد منهم حدّاً.[551]

فقه الحدیث: روایت از نظر دلالت از بقیه روشن‌تر و سند آن نیز صحیح است؛ زیرا، همه‌ی روات آن توثیق شده‌اند.

حسن عطّار به امام صادق علیه السلام گفت: مردی جماعتی را قذف می‌کند. امام علیه السلام فرمود: به کلمه‌ی واحد؟

گفت: آری. امام علیه السلام فرمود: یک حدّ می‌خورد؛ ولی اگر بین آنان در قذف جدایی بیندازد، باید برای هر کدام حدّی بخورد.