آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 315

ص: 331

[حکم التقاذف]

[مسألة 5- إذا تقاذف اثنان سقط الحدّ وعزّرا، سواء کان قذف کلّ بما یقذف به الآخر، کما لو قذف کلّ صاحبه باللواط فاعلًا أو مفعولًا أو اختلف، کأن قذف أحدهما صاحبه بالزنا وقذف الآخر إیّاه باللواط.]

حکم تقاذف

اگر دو نفر یکدیگر را قذف کنند، حدّ از هر دو ساقط می‌گردد؛ و هر دو را تعزیر می‌کنند.

- محل بحث جایی است که پس از قذفِ یکی، بر قاذف حدّ جاری نشده باشد؛ وگرنه از محل نزاع خارج است.- لازم نیست قذف‌ها پی‌درپی باشد؛ بلکه اگر زید امروز عمرو را قذف کند و فردا عمرو زید را قذف کند، همین حکم جاری است و تساوی اسنادها نیز لازم نیست؛ بلکه اگر یکی دیگری را به زنا و دیگری اولی را به لواط قذف کند، عنوان تقاذف صادق است.

مستند این مسأله، اطلاق دو روایت زیر است:

1- محمّد بن یعقوب، عن علیّ بن إبراهیم، عن أبیه، عن محمّد بن عیسی، عن یونس، عن عبداللَّه بن سنان، قال: سألت أبا عبداللَّه علیه السلام عن رجلین افتری کلّ واحد منهما علی صاحبه، فقال: یدرأ عنهما الحدّ ویعزّران.[599]

فقه الحدیث: در این صحیحه، ابن سنان از امام صادق علیه السلام می‌پرسد: دو مردی که به یکدیگر افترا زده‌اند، چه حکمی دارند؟- (این روایت اطلاق دارد و همه‌ی موارد فوق را شامل می‌شود؛ نوع افترا واحد باشد یا متعدّد؛ با فاصله باشد یا بدون فاصله. امّا در صورتی که پس از قذف، حدّ تخلّل پیدا کرده باشد، از موضوع روایت خارج است).- امام علیه السلام فرمود: حدّ ساقط و تعزیر ثابت می‌گردد.

این روایت دلالت بر یک حکم تعبّدی دارد؛ زیرا، سقوط حدّ خلاف قاعده است. چرا که دو قذف در خارج واقع شده است و باید هر کدام بر قذفش حدّ بخورد. روایت اشعاری