آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 325

ص: 341

می‌داد. این مطلب را به پیامبر صلی الله علیه و آله گفتند؛ آن حضرت فرمود: چه کسی حسابش را می‌رسد و او را می‌کشد؟ دو نفر از انصار اعلام آمادگی کردند، آنان به عربه- محل مرد دشنام‌دهنده- آمدند، و از او سراغ گرفتند؛ یک دفعه او با گوسفندانش حاضر شد و گفت:

شما دو نفر خود را معرّفی کنید. دو مرد انصاری از او پرسیدند: تو فلانی نیستی؟ گفت:

آری؛ پس از اسب پیاده شده، و او را به قتل رسانیدند.

محمّد بن مسلم راوی روایت از امام باقر علیه السلام پرسید: آیا اگر در این زمان نیز کسی پیامبر صلی الله علیه و آله را دشنام دهد، کشته می‌شود؟- (شاید این نکته در ذهن محمّد بن مسلم بوده که قتل آن مرد هذیلی جنبه‌ی حکومتی داشته است؛ چرا که پیامبر صلی الله علیه و آله در آن زمان حاکم و زمامدار بودند و امروز که در قید حیات نیستند، آیا باز هم کشتن جا دارد؟)-.

امام باقر علیه السلام فرمود: اگر ترس بر جانت نداشته باشی، کشتن دشنام‌دهنده واجب است.

استثنای ترس بر جان

این روایت علاوه بر حکم قتل، استثنای صورت ترس را نیز بیان کرده است؛ یعنی حکم وجوب قتل سابّ را معلّق بر عدم خوف کرده است. آیا از کلام امام علیه السلام- «إن لم تخف علی نفسک فاقتله»- می‌توان مفهوم گرفت که در صورت خوف، وجوب قتل از بین می‌رود؛ ولی قتل جایز است؟ اگر چنین دلالتی داشته باشد، بر خلاف فتواست؛ زیرا، در صورت خوف می‌گویند: قتل جایز نیست و باید جان خود را حفظ کند. از روایت چنین مطالبی استفاده نمی‌شود و باید از ادلّه‌ی دیگر آن را استفاده کرد.

ممکن است بگوییم: از این که شارع وجوب قتل را بر عدم خوف معلّق کرده است، معلوم می‌شود برای حفظ نفس به حدّی اهمیّت قائل است که حتّی در موارد سبّ النبی صلی الله علیه و آله حکم اوّلی را برداشته؛ پس، می‌فهمیم حفظ نفس واجب است. پس، کسی حقّ ندارد خود را بکشد و یا در معرض قتل در آورد و یا سبب کشته شدن، یا در معرض قتل واقع شدن دیگری گردد. بنابراین، از خارج از روایت استفاده می‌شود در صورت ترس بر جان، نه تنها وجوب قتل سابّ النبی صلی الله علیه و آله برداشته می‌شود؛ بلکه به خاطر حفظ نفس خود یا انسان دیگری، قتل دشنام دهنده جایز نیست.