آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 326

ص: 342

اگر کسی بر روایت جمود کند، «إن لم تخف علی نفسک فاقتله» باید وجوب قتل را بر عدم ترس بر نفس خودش معلّق بداند؛ در حالی که فرقی بین خود قاتل و نفس محترم دیگر نیست. اگر با قتل سابّ النبیّ صلی الله علیه و آله جان مسلمانی نیز در خطر بیفتد، جایز نیست.

استثنای ترس بر آبرو

آیا ترس از آبرو نیز مانند ترس از جان است؟

از مباحث دیگر استفاده می‌شود شارع مقدّس مسأله‌ی آبرو را در ردیف نفس قرار داده است؛ لذا، در صورت ترس از آبرو نیز نه‌تنها وجوب از بین می‌رود، بلکه جواز قتل نیز مطرح نیست؛ مانند این که شخصی ترس این را داشته باشد که اگر دشنام‌دهنده را کشت، فرزندانش که از اراذل و اوباش هستند، در آینده متعرّض ناموس و فرزندان او می‌شوند.

ترس از آبرو اختصاص به قاتل ندارد؛ بلکه اگر خوف بر تجاوز به عرض و آبروی مسلمانان نیز مطرح باشد، همین حکم جاری است. بنابراین، می‌بینیم با این که روایت ترس از آبرو را مطرح نکرده، ولی فقها آن را بر ترس از جان عطف کرده‌اند؛ زیرا، همان طور که نفس مسلمان محترم است، آبرویش نیز احترام دارد؛ و چه‌بسا عقلا حاضرند جان خود را برای حفظ آبرو و ناموس فدا کنند.

استثنای خوف بر مال خطیر

آیا خوف بر مال را نیز می‌توان بر ترس از جان عطف کرد؟ مال اندک مورد بحث نیست؛ بلکه موردی مدّ نظر است که خانه و زندگی شخص را می‌گیرند؛ و وسایل کسب و تجارت او را از بین می‌برند. امام راحل رحمه الله در تحریرالوسیله می‌فرماید: در هر دو طرف نفس و عرض، وجوب حاکم است؛ اگر ترس بر آن‌ها نباشد، واجب؛ وگرنه جایز نیست؛ ولی در باب مال، حکم خاصّی دارد. اگر مالِ زیاد و مورد اعتنایی باشد و خوف بر آن دارد، در این صورت جایز است که سابّ النبی صلی الله علیه و آله را به قتل برساند؛ ولی واجب نیست. در مشابه این مسأله نیز جواز مطرح است؛ مانند این که اگر دزد می‌خواهد مال او را ببرد، جایز است در مقام دفاع