آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 348

ص: 364

هرجا مسأله‌ی قتل مطرح است، آن را به باب ارتداد برگردانیم؛ از این چند روایت، این دو فرع به خوبی استفاده می‌شود که ساحر مسلمان کشته، و ساحر کافر تأدیب می‌گردد.

فرع سوّم: راه اثبات عمل به سحر

بعضی گفته‌اند: بیّنه نمی‌تواند برای اثبات عمل به سحر مفید باشد؛ زیرا، آنان نمی‌فهمند ساحر این کار را برای چه هدفی انجام می‌دهد؛ و اثر سحر نیز چیزی نیست که الآن ملاحظه کنیم. از بیان قرآن در قصه‌ی هاروت و ماروت[653] استفاده می‌شود سحر یک اثر واقعی دارد و خودش یک واقعیّت است، نه این که بدون اثر باشد؛ والّا اگر یک امر خیالی بیش نبود، دلیل نداشت که حکم عامل آن را قتل بگویند. پس شدّت حکم آن نیز همین مطلب را می‌فهماند.

شهید ثانی رحمه الله در کتاب لمعه، در بحث مکاسب می‌فرماید: حقّ این است که سحر اثری حقیقی دارد.[654]

با توجّه به این مطالب، گفته‌اند: بیّنه در اثبات سحر راه ندارد؛ زیرا، اگر ساحر کاری کند که بین زن و شوهر جدایی حاصل شود، شاهد، بر چه چیزی شهادت بدهد؟ بر نوشته شهادت بدهد؟ از کجا می‌داند که سحر است؟ و اگر از اثرگذاری آن بر روی زن و شوهر خبر می‌دهد، از کجا فهمیده این جدایی از آن نوشته و سحر حاصل شده است؟

حقّ در مسأله، خلاف این مطلب است؛ زیرا، در روایت زید آمده بود «إذا جاء رجلان عدلان فشهدا بذلک فقد حلّ دمه»،[655] و این عبارت، بیانگر اثباتِ عملِ به سحر با بیّنه است.

اقرار، طریق دیگر اثبات سحر است؛ ولی امام راحل احتیاط کرده و می‌فرماید: دو مرتبه اقرار کند؛ زیرا، اوّلًا مسأله‌ی قتل در میان است؛ و ثانیاً، به مقتضای روایات اقرار در باب زنا، اقرا به منزله‌ی شهادت است؛ لذا، اگر دو شاهد عادل لازم باشد، پس دو اقرار نیز لازم است.