آیین کیفری اسلام :شرح فارسی تحریر الوسیلة(حدود) جلد 2 صفحه 350

ص: 366

می‌کنند؛ به شرط آن که مطالب منکر یا بر ضدّ و مخالف روایات اصحاب نقل نکرده باشد.

«إنّ العصابة عملت بروایاته فیما لم ینکر ولم یکن عندهم خلافه».[657]

این روایت مورد انکار اصحاب واقع نشده، و بر خلاف روایات دیگر هم نیست؛ فقط عدّه‌ی زیادی از فقها متعرّض حکم، و حدّ تعلّم نشده‌اند؛ نه این که آن را مطرح و حدّش را نفی کرده باشند. لذا، نمی‌توان روایت را مخالف با روایات و مورد انکار اصحاب دانست.

صاحب جواهر رحمه الله می‌فرماید: شاید مراد از «من تعلّم شیئاً من السحر»، «من تعلّم وعمل» باشد؛ زیرا، غالب کسانی که سحر را یاد می‌گیرند، برای استفاده‌ی عملی از آن است. لذا، مانعی ندارد این تعلّم را حمل بر غالب کنیم. ولی جایی که فقط یادگیری است و به دنبال آن عمل نیست، نمی‌توان از این روایت، حدّ آن را استفاده کرد.[658]

این بیان تمام نیست؛ زیرا، در روایات، قتل بر عنوان «من عمل بالسحر» نرفته است.

اگر ادلّه‌ای داشتیم که می‌گفت: قتل به «من عمل بالسحر» اختصاص دارد، ناچار بودیم این روایات را توجیه کنیم تا با آن‌ها منافات نداشته باشد؛ امّا روایات فقط متضمّن حکم قتل در مورد عمل‌کننده به سحر است و دلالتی بر اختصاص قتل به عامل به سحر ندارد؛ لذا، منافاتی ندارد که در تعلّم سحر نیز حکم قتل اجرا شود.

به عبارت دیگر، سند روایت مورد اعتماد است؛ زیرا، بیان شیخ طوسی رحمه الله درباره‌ی اخبار غیاث بن کلوب مانند بیانش درباره‌ی اخبار سکونی است، و در دلالت روایت نیز وجهی برای تصرّف نیست. تنها اشکال در این است که چرا اصحاب متعرّض عقوبت یادگیری سحر نشده‌اند با آن که روایت در دید و منظرشان بوده است؟

اگر همین مقدار برای ثبوت اعراض از روایت کافی باشد، در این صورت به سبب اعراض، روایت از حجیّت ساقط می‌گردد؛ والّا اگر کافی نباشد، چاره‌ای جز فتوا دادن بر طبق آن نیست؛ و امام راحل رحمه الله در تحریرالوسیله فتوا نداده‌اند.